1. ligorî ferhenga di dêstê min da

ji

ji: rz/m 1. -dan/-den, -tan/-ten (çıkma hali eki) * ji gund derket köyden çıktı 2. -dan/-den * ev xwarin ji min bu yemek benden ~ ademo bixemo dertli insan oğlu ~ agir re tirûşa (tiştekî) heye ateşe dayanaklı ~ agir revîn ketin alavê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ aliyê... 1) -e tarafından * ji aliyê dostên xwe ve pir tê hezkirin dostları tarafından çok seviliyor 2) -e yönden ~ aliyê bedenê ve bedenen ~ aliyê (yekî) bûn -den yana (olmak) * ez dê ji aliyê te bim ben senden yana olurum ~ aliyê çepê de soldan ~ aliyê daringî ve maddeten, maddî bakımdan ~ aliyê din ve öte yandan, diğer taraftan ~ aliyê gelekan ve çoklarınca ~ aliyê giyanî ve ruhen ~ aliyê (yekî) kirin 1) -den yana çıkmak * tu çima ji aliyê min nakî? sen niye benden yana çıkmıyorsun? 2) (birinin) yanında saf tutmak ~ aliyê malê dinyayê ve malca * ji aliyê malê dinyayê ve zengîn e malca zengin ~ aliyê mêran (an jî mirovan) ve adamca, adamcasına * ji aliyê mêran ve ji me zêdetir bûn adamca bizden fazlaydılar ~ aliyê min ve tarafımda ~ aliyê olî ve din bakımından, dinen ~ aliyê pereyan ve para bakımından, paraca ~ aliyê qûnê ve lê nêrîn sorumluluktan kaçınmak, yeterince dikkat etmemek ~ aliyê ruhî ve ruhen, ruhî bakımından ~ aliyê... ve 1) -e bakımından, -e göre * ji aliyê zanistê ve bilim bakımında 2) tarafında (eliyle, aracılığıyla) ~ aliyê (yekî) ve 1) -den yana, -e kalırsa * ji aliyê min ve xweş helal be benden yana helâl olsun 2) -den yana, için * ji alî zarokan ve xeman mexwin çocuklardan yana üzülmeyin 3) tarafında (eliyle, aracılığıyla) * ji aliyê Alî ve hatiye tijekirin Ali tarafında doldurulmuş ~ aliyê (hêla an jî layê) min ve tarafımda ~ aliyê wicdan ve vicdanen, vicdani olarak ~ aliyê xwe ve hesabına * jixwe ez ji aliyê xwe ve bi ber dikevim zaten ben kendi hesabıma üzülüyorum ~ aliyê zehf kesî ve çoklarınca ~ aliyekî (an jî hêlekê) bir yönüyle ~ aliyekî ve 1) bir taraftan 2) bir yönüyle 3) bir bakıma * jinik ji aliyekî ve kêf nake ku mêrê wê bûye mamoste kadın bir bakıma kocasının öğretmen oluşuna sevinmiyor (tiştek an jî kesek) ~ aliyekî ve ...., (tiştek an jî kesek) ~ aliyekî ve bir yandan (yanda) ..., bir yandan (yanda) * ji aliyekî ve karên malê ji aliyekî ve jî zarok bir yanda ev işleri bir yanda çocuklar ~ aqil re zerar e akıla zarar ~ (yekî) aqil stendin (birinden) fikir almak, fikrini almak ~ aqilê wan re ecêbmayî dimînim aklına şaşayım (veya şaşarım) * ez şaş dimînim ji aqilê wî re ku bi te ewle dibe sana güvenenin aklına şaşayım ~ aqilê xwe avêtin akıldan çıkarmak ~ aqilê (yekî) neçûn (birinin) aklından çıkmak ~ aş û bajar dereden tepeden ~ aş û bajar peyivîn dereden tepeden konuşmak ~ aş û baş dereden tepeden ~ aş û baş axiftin (peyîvîn an jî xeber dan) dereden tepeden konuşmak ~ ava (yekî) bûn (birinin) belinden gelmek ~ ava nêrî mast çêkirin tekeden süt çıkarmak ~ aveynê (yekî) bûn (birinin) sulbünden olmak, belinden olmak ~ awir der alışılanın dışında ~ awirê (...) ve noktaînazardan ~ axa bi lingên xwe re bibêje müsterih ol, benden lâf çıkmaz ~ (tiştekî) behs kirin (bir şeyden) söz etmek ~ ba bavê xwe de bêmint e geleceği varsa göreceği de var ~ ba (yekî) derketin (birinin) yanından ayrılmak ~ ba xwe kêm nekirin bulundurmak ~ ba (cem an jî nik) xwe nebirandin yanından eksik etmemek * cixareyê ji ba xwe nabirîne sigarayı (yanından) eksik etmiyor ~ ba (an jî bal) Xwedê de yaradılıştan, doğuştan * çavên wî ji bal Xwedê de kilkirî ne gözleri Allahtan sürmeli ~ bandê weşandin banttan vermek ~ bankayê kişandin bankadan çekmek (veya almak) ~ başan pîs tên, ji pîsan baş ak koyunun kara kuzusu da olur (iyiden kötü, kötüden iyi evlat doğar) ~ bav û kalan de atalardan beri ~ bav û kalan ve babadan oğula (atalarından beri), ced be ced * ev ji bav û kalên xwe ve doktor in bunlar babadan oğula doktordurlar ~ bavê Adem û bi vir de tiştek ji hev re nehiştin birbirine) çok ağır sözler söylemek, sülaleden başlayarak dümdüz gitmek ~ bavê heta neviyan babadan oğula (torunlara doğru zincirleme) ~ bavê xwe bêminet e geleceği varsa göreceği de var ~ bavê xwe de bêminet e geleceği varsa göreceği de var ~ bavê xwe heta kalikên xwe ve babadan babaya ~ bedêla (an jî dêla) ku kil bike kor dike kaş yapayım derken göz çıkarmak ~ beheca neyaran re düşmana inat ~ beheca (yekî) re h nispet * ji beheca min re dike bana nispet yapıyor ~ beheca (yekî) re (....) kirin nispet vermek (veya yapmak) * hatiye li ber min sekiniye ji beheca min re nizam çi dike karşıma geçmiş nispet yapıyor ~ behrê çûn çengek av ‘denizden kum adamda para, etkilemez onu’ anlamında bir deyim ~ (tiştekî) behs kirin -den bahsetmek, bir şeye temas etmek, değinmek ~ bela (yekî) derketin (an jî filitîn) (birinin) belâsından kurtulmak ~ ben filitî ipi kırık (serseri, sorumsuz) ~ ber ... 1) -e yüzünden, -den dolayı 2) sebebiyle 3) (biri) yerine * ji ber min ve tu here sînemayê benim yerime sen sinemaya git ~ ber (yekî) bar kirin (birinden) dolayı göçmek ~ ber baranê hatin ber şirikê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn bi ber çortanê ketin yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn çûn ber tiriyê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn xwe dan ber çirikê (an jî şirikê) yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber bayê çûn ber barovê (an jî bagerê) yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber canê (yekî) tebatî nehatinê bir dakika yerinde duramamak, sabırsızlanmak ~ ber çavan berze bûn 1) gözden kaybolmak 2) görünmez olmak ~ ber çavan ketin papucu dama atılmak ~ ber çavan winda bûn 1) gözden kaybolmak 2) görünmez olmak ~ ber çavê (yekî) neçûn gözünün önünden gitmemek ~ ber çavê (yekî) nefilitîn (an jî xelas nebûn) gözünden kaçmamak ~ ber çi 1) neden dolayı 2) ne demeye (niçin) ~ ber çi be h nedense * bê ji ber çi be, destê xwe nedayê nedense elini ona vermek istemedi ~ ber dan alî (birinden) saklamak ~ ber (yekî) dan qaqareş illâllah demek, illâllah etmek ~ ber dilopê çûn ber şirikê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber dîwarê ketî xwe bide alî çürük kimselerden uzak durmak lazım ~ ber eceleyê (tiştek) kirin stûyê (yekî) aceleye getirmek ~ ber êşê tebatî nekirin acıyla yanıp tutuşmak, tütünü tepesinden çıkmak ~ ber (yekî) girtin ağzından kapmak ~ ber min ve jî paç bike benim yerime de öp (kesek) ~ ber navnotiyê (tiştek) nekirin mum dibine ışık vermez tiştek ~ ber (yekî) nefilitîn elinden bir şey kurtulmamak ~ ber piyên xwe derxistin ortaya çıkarmak, yoktan var etmek ~ ber (yekî) rabûn 1) ayağa kalkmak (saygı göstermek için oturma durumundan ayak üzeri durumuna geçmek) 2) (birinden) dolayı göçmek ~ ber şirikê çûn ber mezîlê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber tifikê neçûn ber sifikê elini sıcak sudan soğuk suya koymamak (tembelin teki) ~ ber tirsa canê xwe can havli ile ~ ber (yekî) ve 1) (biri) için 2) -den taraf, (biri) yerine * ji ber min ve jî silav lê bike benden tarafda selam söyle ~ ber vê bu yüzden ber (yekî) ve -den yana, -e kalırsa * ji ber min ve xweşhelal be benden yana helâl olsun ~ ber vê yekê bu yüzden, -den dolayı, -den ötürü, münasebetiyle ~ ber (yekî) xelas bûn elinden kurtulmak ~ ber xwe de ezberden (bilmeden, düşünmeden) ~ ber xwe de axaftin ezbere konuşmak ~ ber xwe derxistin mec icat etmek ~ ber zêde man baki kalmak, bir şeyden artmak ~ bera berê de ezelden ~ beraziya xwe domuzuna, inadına ~ berê çepeve kirin atlatmak (saklamak) ~ berê dan alî atlatmak (saklamak) ~ berê dîn û har bûn (bir şey için veya bir şeye) deli olmak (çok sinirlenmek) (tiştek) ~ berê nafilite hangi taşı kaldırsan, altından çıkar (her işten anlayan) ~ berê neqedandin çok geçmeden (çekilmez ve katlanılmaz olmak) ~ berê tebatî nehatin (yekî) (bir şeye) dolayı dayanamamak (tiştek) ~ berê xelas nebûn elinden bir şey kurtulmamak ~ berê xwe xwarin hazırdan yemek ~ berxê mêjok beran çênabe sümüklüden yiğit ~ bêdînan re bêîman lazim in dinsizin hakkından imansız gelir ~ (tiştekî) bi dûr ketin 1) (bir şeyden) uzaklaşmak 2) (bir şeyi) arkada bırakmak ~ biçûkan bipirse, ji mezinan bitirse küçüklere sor, büyüklerden kork ~ bihara (yekî) têr nexwarin en iyi olduğu dönemden de birinden yeterince fayda görmemek ~ (yekî) bihartin 1) (birini) aşmak, geçmek 2) boynuz kulağı geçmek ~ bilî (...) 1) -den hariç, -den başkası 2) dahası (buna ek olarak) ~ bin piyan heta nava serî lê nihêrtin tepeden tırnağa süzmek ~ bin serê (yekî) derketin (birinin) başının altında çıkmak ~ bin ta serî baştan aşağı, dip doruk ~ bin ve ehd lê xwendin (bir kimseye) aba altından değnek göstermek ~ binê (tiştekî) derketin (bir zorluğun) altından kalkmak (tiştek) ~ binê (yekî) derketin (bir şey birinin) başının altından çıkmak * ev tişt ji binê diya Saniye ya Stenbolî derket bu iş Saniye’nın İstanbullu anasının başının altında çıktı ~ binê ebayê derxistin açığa çıkarmak ~ binê konan girtin çingelerden almak (yaramaz, siyah, kara kuru çocuklar için söylenir) ~ binê siya pozê (...) burnunun dibi * berê bavê min nedihişt ku ez ji binê siya pozê wî xwe bidim alî eskiden babam beni burnunun dibinden ayırmazdı ~ binî de ketinê heta serî safî kirin (bir servetin) altından girip üstünden çıkmak * ji binî de kete serweta bavê ku ji re mabû, heta serî safî kir babasından kalan servetin altından girip üstünden çıkmıştı ~ binî de vir bûn aslı astarı (veya aslı faslı) olmamak ~ binî heta bi serî dipten tepeye, dip doruk ~ binî hilqetandin diplemek, kökten koparmak ~ birçînan çavê (yekî) tarî bûn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan (...) çûn helakê açlıkttan imanı gevremek ~ birçînan dikim bimirim acımdan ölüyorum ~ birçînan dilê (yekî) xewirîn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan hişê (yekî) çûn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan îman ji serê (yekî) derketin açlıkttan imanı gevremek ~ birçînan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek ~ birçînan (an jî birsiyan) kirin mirin acından ölmek (çok acıkmak) ~ birçînan (an jî birsiyan) mirin acından ölmek, açlıktan ölmek ~ birsiyan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek (yek) ~ bizav xistin (birinin) cesaretini kırmak ~ bîra (yekî) çûn aklından çıkmak, hatırından çıkmak ~ bîra (yekî) derketin aklından çıkmak ~ bîra (yekî) neçûn aklından çıkmamak ~ bo rezaya xwedê Allah rızası için * ji bo rezaya Xwedê, êdî hiş be Allah rızası için artık sus ~ bo vê (an jî vî) bu yüzden ~ (...) bûn 1) aynısı olmak * ev qumaş jê ye bu o kumaşın anısı 2) kopmak, kesilmek * destê wî jê bûye eli kopmuş 3) -den olmak, -e mensup olmak * ev ji wê berê ye bu o qabileden 4) terk etmek, bırakmak, kopmak * paşiyê ji wan bû sonunda onlardan koptu ~ bo careke bi tenê bir defalık (bir kere yapmaya yetecek kadar) ~ bo carekê (an jî neqilekê) bir defalık (bir kere yapmaya yetecek kadar) * ji bo carekê ard maye bir defalık un kalmış ~ bo loqa nan ekmek kavgası için ~ bo nanê xwe ekmek parası * ji bo nanê xwe dinivisîne ekmek parası için yazıp duruyor ~ bo navderxistinê süs için ~ bo xatirê (yekî) 1) (birinin) hatırı için 2) (birinin) başı için ~ bo xatirê gulê mirov şîlanê (an jî şîlavê) jî dihebîne gülü seven dikenine katlanır ~ bo xatirê xatiran (birinin) yüzü suyu hürmetine (veya yüzü suyuna) ~ bo zik boğaz kavgası (geçim için yapılan didinme) ~ canê (yekî) çêkirin alacağını söke söke almak * ez dê ji canê wî çêkim alacağımı ondan söke söke alacağım ~ canê xwe tirsîn canından korkmak, hayatından kaygı duymak ~ cihekî re beled bûn bir yeri avucunun içi gibi bilmek ~ cihê (yekî) berî danê yerinden kovmak (tiştek) ~ cihê (wî) leqandin (bir şeyi) yerinden oynatmak ~ cihê xwe hilfirîn (an jî hilpekîn) yerinden fırlamak ~ cihê xwe nebûn yerinde kalmak (makam, aşama için değişmemek) ~ cihê xwe nehatin leqandin 1) yerinden uynatılamamak 2) çok zengin olmak ~ cihê xwe veleyîstin yerinden oynamak (yerinden ayrılmak) ~ cilê canê (yekî) jê re nêztir bûn (birine) şahdamarından daha yakın olmak ~ cinetê xeber dan çoban kulübesinde padişah rüyası görmek (yek) ~ çamûrê derxistin (birini) çamurdan çekip çıkarmak ~ çavan dûr (e) ji dilan jî dûr e gözden ırak olan gönülden de ırak olur ~ çavê kor hêstirê sor nayên timsah gözyaşları dökmek ~ çavê (yekî) ve reşe vehatin gözü kararmak ~ çem derbas bûn di newalê de fetisîn çaydan geçip derede boğulmak ~ çermekî derxistin kirin (an jî xistin) çermekî din hâlden düşürmek, (birini) halden etmek (dayaktan dolayı) ~ (tiştekî) çêl kirin -den bahsetmek, değinmek bir şeye temas etmek ~ çi çaxî de kaç zamandır ~ çi rojî re dihêlin? ne güne duruyor? (ne zamana bırakacak) ~ çilexaneyê derketin çileden çıkmak (çile süresini bitirmek) ~ çivîkê qelî çênabe sinekten yağ çıkarmak? ~ çiya daketin düze inmek (eşkiyalıktan vazgeçmek) ~ çok û qidûman ketin mecalsız düşmek ~ çokan (an jî qudûman) ketin bitkin düşmek ~ çokan de ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ çokên xwe de ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ dabaşê behs kirin mevzuya girmek ~ dara kurmî reh jê naçe çürük bir şeyden iyi bir şey elde edilmez ~ dem û dewrana xwe ketin çaptan düşmek, formdan düşmek ~ demeke nû ve yeniden yeniye ~ dengê mele bawer nake ji zirîna keran bawer dike inanması gerekene inanmıyor, inanmaması gerekene inanıyor ~ derba xwe ketin 1) çaptan düşmek 2) gücünü kaybetmek ~ derbê ketin 1) çaptan düşmek 2) güçten düşmek ~ derbê xistin 1) çaptan düşürmek 2) güçten düşürmek ~ derdê (...) çokên (yekî) lê nesekinîn (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (an jî tunebûna) hêjîran baz dan givîjan incire olan tutkusundan dolayı alıçlara saldırmak ~ derdê (yekî) ne hiş û ne aqil bûn (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (yekî) xwe li hev negirtin (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (yekî) re bûn derman yaraya merhem olmak ~ (yekî) ders stendin (an jî girtin) birinden ders almak ~ derveyî (tiştekî) bûn (birişten) hariç olmak ~ derveyî (tiştekî) man dışında kalmak ~ derziyê heta bi deziyê iğneden ipliğe kadar ~ dest derketin elden çıkmak ~ dest hatin derketin elden çıkmak ~ dest nehatin elden gelmemek ~ dest xwe berdan fırsatı kaçırmak ~ dest xwe dernexistin elden düşürmemek ~ dest xwe derxistin elden çıkarmak ~ dest xwe kirin treni kaçırmak, elde etme imkanını yitirmek ~ destan 1) elden 2) elden düşme (tiştek) ~ destan çûn (bir şey) elden gitmek ~ destan derbasî destan bûn elden ele geçmek ~ destan neketin elden düşürmemek ~ destê (yekî) elinden * bes e, êdî tiştên ku min ji destê te kişandine senin elinden çektiklerim yeter artık ~ destê (yekî) filitîn elinden kurtulmak ~ destê (yekî) hatin elinden gelmek * helbest nivîsandin ji destê wê tê şiir yazmak elinden geliyor ~ destê hev revandin (an jî kaş kirin) kapış kapış gitmek ~ destê hosteyê xwe derketin usta elinden çıkmak ~ destê (yekî an jî tiştekî) kişandin çekeceği olmak (tiştek) ~ destê (yekî) nefilitîn (an jî xelas nebûn) elinden bir şey kurtulmamak ~ destê (yekî) nehatin elinden gelmemek * ji bilî rêdanê tiştek ji destê min nayê sana yol vermekten başka elimden bir şey gelmiyor (tiştek) ~ destê (yekî) nehatin elinden bir iş (veya şey) gelmemek ~ destê (yekî) neqedandin çekememek * ez ji destê wî naqedînim ben onun bu yaptıklarını artık çekemem ~ destê xwe berdan 1) elden kaçırmak 2) aldırmak (elindekini başkasına kaptırmak) ~ destê xwe çûn azmak ~ destê xwe derxistin 1) elden çıkarmak 2) aradan çıkarmak * eger ez vî karî ji destê xwe derxim ez dê dest bi yê te bikim bu işi arada çıkarsam seninkine başlayacağım ~ destê xwe filitandin aldırmak (elindekini başkasına kaptırmak) ~ destê xwe kirin elden kaçmak ~ destê xwe re giran e eline ağır ~ destê xwe re sivik e eline çabuk ~ destê xwe re texsîr nekirin elini oynatmak ~ dest û pê bûn elden ayaktan düşmek (veya kesilmek) ~ destpêkê başlangıçtan beri ~ dev derî zivartin kapıdan çevirmek ~ deveyê çûn guh deveden kulak ~ deveyê dikeve ji huphupê nakeve eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ deveyê (an jî hêştirê) dikeve ji hopehopê namîne (an jî nayê xwarê) eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ deveyê ne guh bûn devede kulak * ew tiştên ku tu dibêjî hîna ji deveyê ne guh e senin anlattıkların daha devede kulak ~ devê (yekî) (birinin) ağzından * min ev stran ji devê Ronî girt bu şarkıyı Roni’nin ağzından yazdım ~ devê (yekî) derketin 1) ağzından çıkmak * carek ji devê min derket, ez dê bi wê fiyetê bidim bir kez ağzımdan çıktı, o fiyata vereceğim 2) ağzından dökülmek ~ devê (yekî) girtin ağzından kapmak ~ devê gorê filitandin (an jî xelas kirin) mezardan çıkarmak (bir kimseyi ölümden kurtarmak) ~ devê ketiye ji hophopê namîne eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ devê ne guhekî ye deveden kulak bile değil ~ devê re gotin, çima barê te xwar e, got çiyê min li kar e deveye sormuşlar boynun niye eğri, nerem doğru ki diye cevap vermiş ~ devê (yekî) tişt derxistin ağzını yoklamak ~ devê xwe gotin derxistin baklayı ağzından çıkarmak (açık söylemekten kaçındığı bir sorunu sonunda söylemek) ~ deynan xelas bûn borctan kurtulmak ~ deynê xwe re heqnexweş e alacağına şahin, vereceğine karga (veya kuzgun) ~ deynê xwe re xweş bûn borcunu bilmek ~ dê û bavekî ana baba bir ~ dêla (biri) yerine * ji dêla min ve tu here sînemayê benim yerime sen sinemaya git ~ dijmin re zarê şîrîn pişta hişk düşmana tatlı dil, güçlü duruş gerek ~ dil û can xwe xemilandin takıp takıştırmak ~ dilê (yekî) derneketin gönülden çıkarmamak ~ dilê (yekî) hatin içinden gelmek, yüreğinden gelmek ~ dilê xwe avêtin (birini) gönülden çıkarmak, (birini) defterden silmek ~ dilê xwe re xemilandin süsleyip püslemek ~ (yekî) din xwarin (birinden) geçinmek (kendi ihtiyaçlarını başkalarından sağlamak) * mêrik pere nade titûnê nakire, ji cigarekêşan dixwe adam para verip tütün almıyor, sigara içenlerden geçiniyor ~ dinya alemê re dost düşman (veya dosta düşmana) (yek) ~ dinyayê derketin tanınmayacak hale gelmek ~ dinyayê fehm kirin dünyayı anlamak ~ dinyayê sar bûn dünyadan geçmek (veya el çekmek), hayata küsmek ~ dîn û îman bûn dinden imandan olmak, imanı gevremek ~ dîn û îman kirin dinden imandan etmek ~ dînan re tim cejn e deliye hergün bayram ~ dînan re li defê bixe ~ jîran re serê xwe (an jî serî) bihejînin anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az ~ dînê xwe derbûn dininden olmak, dini terketmek ~ do heta îro dünden bu güne (çabucak, az zamanda) ~ dost û neyaran re dost düşman (veya dosta düşmana) ~ doxîna xwe re durist e eline eteğine doğru ~ doxîna xwe re mezbût bûn uçkuruna sağlam olmak ~ doxîna xwe re sist bûn uçkuruna gevşek olmak ~ doxînê axaftin (peyîvîn an jî xeber dan) açık saçık konuşmak ~ du alî (hêl an jî terefan) ve iki taraftan ~ du deriyan deriyek (lê vekirin) iki rahmetten (veya iyilikten) biri ~ du riyan riyek iki şıktan biri ~ dû qetîn (an jî neqetîn) peşini bırakmak (veya bırakmamak) ~ dûr de hatin derinleşmek (ses derinden gelmek, az duyulur olmak) * dengê engil her ku çû ji dûr de dihat çıngırak sesi gitikçe derinleşti ~ dûr ve derbas bibe uzaktan geç, alagra ~ dûr ve sekinîn uzakta durmak ~ dûr ve lê temaşe kirin uzaktan seyretmek ~ dûrî ve lê nihêrtin uzaktan bakmak ~ ejnûyan ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ eksa neyar re düşmana inat ~ eksa (yekî) re (birine) inat olsun diye ~ eksa dijminan re düşmanlara inat, el arı düşman gayreti ~ emir re amade ye emre amade, emre müheyya ~ emrê (yekî) re çar tirê keran man ölümüne ramak kalmak ~ erdê heya (an jî heta) esman yerden göğe kadar (yek) ~ erk kişandin görevden almak ~ erkê (vatiniyê an jî peywirê) bi dûr kirin (an jî xistin) görevden uzaklaştırmak ~ evdêl ve beyan e abdala malum olur ~ ewil çêtir bûn görmediğine dönmek, görmemişe dönmek (tam bir sağlığa kavuşmak) (yek) ~ eyar derxistin (birinin) pöstekisini sermek (yek) ~ eyar kirin derisini yüzmek (birinin bütün varlığını elinden almak) * eger ew bikeve destê selefxuran dê wî ji eyar bikin tefecilerin eline düşerse, derisini yüzerler (yek) ~ eyarekî derxistin kirin eyarekî din (birinin) pöstekisini sermek ~ eyarekî xistin eyarekî din (birinin) pöstekisini sermek ~ eynî dê û bavî ana baba bir ~ êsîrok û evdalokan fikare bikin ağlar gözden, sahte sözden kendini sakın ~ êvarê maye (an jî mayî) akşamdan kalmış (veya kalma) ~ fedîla dilê xwe re helâlinden ~ fikra xwe nehatin xwarê bildiğinden şaşmamak (veya kalmamak) ~ filan û bêvan şundan bundan ~ filan û bêvan axaftin şundan bundan konuşmak ~ gef û guran re mil dananîn gürültüye (veya patırtıya) pabuç bırakmamak ~ gef û guran re sekinadî bûn gürültüye (veya patırtıya) pabuç bırakmamak ~ geranê (an jî tedawulê) rabûn tedavülden kalkmak ~ (yekî) gotin xwarin argo adamakıllı azarlanmak ~ gotina (yekî) derneketin sözünden çıkmamak ~ gotinan fehm nake lâf anlamaz ~ gû xerabtir e papuçtan aşağı ~ hal de ketin 1) hâlden düşmek 2) bitkin bir duruma gelmek, pelteleşmek, çok yorulmak, turşusu çıkmak, helâk olmak ~ hal de xistin bitkin duruma getirmek, helâk etmek ~ hal ketin işi bitmek (hâli, gücü kalmamak) ~ halê (yekî) fehm kirin hâlden anlamak (veya bilmek) ~ halê xwe de ketin turşu gibi olmak, çok yorgun düşmek ~ (yekî) hatin behs kirin birinin zikri geçmek ~ (....) hatin ecibandin (biri veya birilerinin) takdirini kazanmak ~ hayê de hatiye wê di hayê de here jî sel ile gelen yel ile gider ~ hedê xwe borîn haddini aşmak ~ hedê xwe derketin 1) haddini aşmak 2) dışına çıkmak (tanınan hak ve yetkilerini aşmak) ~ hedê xwe zêde haddinden fazla ~ heft saliyan heta heftê saliyan yediden (veya yedisinden) yetmişe (veya yetmişine) ~ heftê erdê ji heştê esman xeber dan ayrıntılı bir şekilde bir şeyden bahsetmek (yek) ~ helal û heramê Xwedê xistin (birinin) pastırmasını çıkarmak ~ henekan neinitîn (an jî nexeyidîn) şaka kaldırmak, şakaya gelmek ~ heq derketin hakkından gelmek (yenmek, öç almak, veya cezasını vermek) * jê bigerin, ji heqê mêrik dertê karışmayın, herifin hakkından geliyor ~ heqê (tiştekî) derketin hakkından gelmek, (bir zorluğun) altından kalkmak, becerebilmek, üstesinden gelmek * ji heq vî karî jî derket bu işin hakkından da geldi ~ heqê (yekî) derketin (birinin) hakkından çıkmak, (birinin) yuvasını yapmak ~ heqê kar derketin işin üstesinden gelmek ~ heqê (...) nehatin der 1) hakkından gelmemek, hakkından çıkmamak 2) altından kalkamamak, üstesinden gelememek * ew bi hêsanî ji heqê vî karî nayê der bu işin altından kolay kolay kalkamaz ~ heqê wê derneketin 1) becermemek, hakkından çıkamamak) 2) altından kalkamamak (kendini savunamamak) * sûcbariyên ku wê nikaribe ji heq derkeve ajotin pêş altında kalkamayacağı suçlamalar ileri sürdüler ~ heqê zehmetiyan derketin güçlüğü (veya güçlükleri) yenmek ~ her bêdînekî re bêîmanek heye her firavunun bir Musa’sı çıkar ~ her darî kevçî çênabe her ağaçtan kaşık yapılmaz ~ her du lingan filitandî bûn ağzı bozuk, kendini bilmez kimse ~ her hevrazekî re derbejêrek heye her yokuşun bir inişi vardır ~ her kesî hêvî kirin uçan kuştan medet ummak ~ her tiştî şuradan buradan ~ her tiştî re ê gotin (her şeye) baş sallamak ~ her tiştî re serî hejandin (her şeye) baş sallamak ~ hereketê tê bereket harekette bereket var (yek) ~ heriyê (an jî çamûrê) derxistin (birini) çamurdan çekip çıkarmak ~ hesp peya bûn li kerê siwar bûn attan inip eşeğe binmek ~ hev bela wela salkım saçak (parçalara ayrılmış) ~ hev belawela bûn bozguna uğramak (veya vermek) ~ hev de filitî ye pestil gibi (kımıldamayacak kadar bitkin) ~ hev de filitîn 1) hışır çıkmak, hırpalanıp örselenmek (eşya için) 2) hışır çıkmak (ağır işlerde çalışıp çok yorulmak) ~ hev fehm kirin 1) (birbirini) anlamak 2) (bir şeyden) ağzının tadını almak ~ hev filitandî eteği düşük (pasaklı kadın) (yek) ~ hev de hicinandin (an jî xistin) (birinin) pestilini çıkarmak, (bir kimsenin) posasını çıkarmak ~ hev re baş bûn (birbirine) iyi davranmak, iyi olmak ~ hev re bûn can cîger (birbirine) can ciger olmak ~ hev re texsîr nekirin ayrı gayrı bilmemek (veya ayrı gayrısı olmamak) ~ hev re wekî bira bûn kilit gibi olmak ~ hev re xerîbî nekirin kaynaşmak (uyuşmak, yakın ilişki kurmak) ~ hev re zimanê xwe derxistin (birine) dil çıkarmak ~ hewa de xeber dan havadan sudan (konuşmak) ~ (...) hez kirin (birini) sevmek ~ hezar derdî re derman e bin derde deva ~ hezaran yek binde bir ~ hezarî bêhtir bini aşmak (çok fazla olmak) ~ hezarî zêde bini aşmak (çok fazla olmak) ~ hêla... 1) -e tarafından * ji hêla dostên xwe ve pir tê hezkirin dostları tarafından çok seviliyor 2) -e yönden ~ hêla çepê de soldan, sol taraftan ~ hêla dînî ve din bakımından, dinen ~ hêla gelekan ve çokllarınca ~ hêla madî ve maddeten, maddî bakımdan ~ hêla min ve tarafımda ~ hêla ... ve 1) -e bakımından, -e göre * ji hêla zanistê ve bilim bakımında 2) tarafında (eliyle, aracılığıyla) * ji aliyê Alî ve hatiye tijekirin Ali tarafında doldurulmuş ~ hêla (yekî) ve aracılığıyla, tarafından ~ hêla xwe ve hesabına * jixwe ez ji hêla xwe ve bi ber dikevim zaten ben kendi hesabıma üzülüyorum ~ hêla zehf kesî ve çoklarınca ~ hêştirê dikeve ji hopehopê namîne (an jî nayê xwarê) eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ hêz ketin güçten düşmek ~ hêz xistin güçten düşürmek ~ (yekî) hilanîn (birine) kin beslemek (veya kin tutmak) ~ hindav de rabûn aniden yerinden fırlamak ~ hindav de rabûn ser piyan (an jî lingan) ayağa fırlamak ~ hinekan re hok e, ji hinekan re teyrok e birilere iyi iken diğerlerine iyi davranmamak ~ hinekan re lê tê, ~ hinekan re lê nayê kimine hay hay kimine vay vay ~ hirçekî du eyar dernayê tamahkar olandan ne çıkar ki ~ hirçê re Quranê nexwîne ayıya Kur’an okuma (tiştek) ~ hiş çûn (bir şey) akıldan çıkmak ~ hiş û aqil kirin (birinin) aklını çelmek (niyetinden, kararından caydırmak) ~ hişê (yekî) çûn hatırından çıkmak ~ hişê (yekî) derneketin aklından çıkmamak ~ hişê (yekî) neçûn aklından çıkmak ~ hişê xwe avêtin aklından çıkarmak ~ hîkmeta (Wî) pirs nayê kirin hikmetinden sual olunmaz ~ hola xwe derketin çizmeyi aşmak, hddini aşmak (karek) ~ hosteyê wî karî re hiştin ingiliz sicimi (veya ipi) ile asılmak ~ hundir de keleh feth kirin kaleyı içinden fethetmek ~ hû heta bi mû 1) her şey, ne var ne yok 2) iğneden ipliğe kadar ~ hûran heta bi giran iğneden ipliğe kadar ~ hûrê xwe gotin işkembeden atmak (veya işkembe söylemek) ~ inyazan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek, açlıktan ölmek ~ îman bûn imanı gevremek ~ însanan (mirovan an jî merivan) fêm dike insan sarafı ~ însanan xalî kirin insansızlaştırmak ~ însanetiyê derketin 1) insanlıktan çıkmak 2) insanlıktan çıkmak (insana özgü niteliklerini yitirmek) ~ îro pê ve (an jî de) bu günden itibaren ~ îş û karê xwe man işinden gücünden geri kalmak ~ îşê xwe bûn işinden olmak ~ îşê Xwedê axaftin (peyîvîn an jî xeber dan) Allahın binasını yıkmak ~ jinan re qebehet e, ji mêran re tomet e kadının yüzünün karası erkeğin elinin kınası ~ jîran re serê xwe bihejîne ~ dînan re li def û zirneyê bixe anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az (yek) ~ kar avêtin 1) (birini) işten çıkarmak, işine son vermek, yol vermek 2) (birini) açığa çıkarmak (yek) ~ kar derketin (biri) açığa çıkmak (yek) ~ kar derxistin (birini) içten çıkarmak, açığa çıkarmak (yek) ~ kar hatin avêtin) (biri) işten çıkarılmak, (biri) açığa çıkmak (yek) ~ kar kirin işinden etmek ~ kar û barê xwe man işinden gücünden geri kalmak ~ kar û îşê (yekî) fehm kirin işi anlamak ~ kar xistina hikûmetê hükümet darbesi, hükümeti devirmek (yek) ~ karê (yekî) kirin (birini) işinden etmek ~ karê xwe bûn işinden olmak ~ kaxiz xwendin yüzünden okumak ~ keçanî (an jî keçînî) bekaretini bozmak ~ kenan hişk (an jî zikopişto) bûn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kenan li ser piştê qelibîn gülmekten yerlere yıkılmak ~ kenan xeriqîn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kenan zik lê dirîn argo gülmekten çatlamak ~ kenan zikopişto bûn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kengê ve ye kaç zamandır, hanidir, epey zamandır ~ kerbê (yekî) mirin ölesiye sevmek * ez ji kerbê te dimirim seni ölesiye seviyorum ~ ker de çaktırmadan, gizliden ~ kerekî bêtir birçî bûn argo eşek gibi acıkmış olam, çok acıkmış olmak ~ kesî re negotin êweleh (an jî eyweleh) eyvallah etmemek ~ kevir dişikê bir şey yapmak istemeyen ~ kevirê âşê girantir tune lê bi mixekî radibe herşeyin bir mutlaka bir karşı gücü vardır ~ kezeba şewitî xemilandin süsleyip püslemek ~ kêf û zewqê qet namîne zevkine mecbur ~ kêçê xeyîdin rabûn lihêfa xwe şewitandin pire için (veya pireye kızıp) yorgan yakmak ~ kêfa dilê xwe re özene bezene ~ kêfan çiya dan milê xwe (birinin) düğününde kalburla (elekle) su taşımak ~ kêfan devê (wî) çûn pişt guhê (wî) sevincinden ağzı kulaklarına varmak ~ kêfan devê (yekî) neçûn ser hev sevincinden ağzı kulaklarına varmak ~ kêfan hatin ku bifirin yerinden oynamak (çoşkulu, gürültülü, karışık bir zaman yaşamak) ~ kêfan hatin ku biteqin zevkten dört köşe olmak ~ kêfan hêstir barandin sevinç göz yaşları dökmek ~ kêfan kirin bi hewa ketin etekleri zil çalmak ~ kêfan kirin bifirin ayakları yere değmemek ~ kêfan kirin firîn sevinçten uşmak ~kêfan kirin ku bifirin zilsiz oynamak ~ kêfan lingê (yekî) erd negirtin sevinçten uçmak ~ kêfan nizane çawa here bastığı yeri bilmemek ~ kêfan rabûn govend girtin (nerede ise) zil takıp oynayacak ~ kêfan stêr ji çavê (yekî) avêtin sevinç göz yaşları dökmek ~ kêfan stêrk (an jî rondik) kirin xwarê sevinç yaşları dökmek ~ kêfan tê ku bi hewayê bikeve (nerede ise) zil takıp oynayacak ~ kêfan tê ku bifire nerede ise zil takıp oynayacak ~ kirt û nîva xwe nehatin xwarê 1) bildiğinden şaşmamak (veya kalmamak) 2) ayak diremek ~ kîsê bavê xwe çûn bok yoluna gitmek ~ kîsê kirim xweş dibirim bol keseden atmak, vaad etmek ~ kîsê xelkê xwarin (birinden) yemlenmek ~ kîsê (yekî) xwarin (birinin) parasını yemek (sırtından geçinmek) ~ kîsikê xwe xwarin hazırdan yemek ~ kîsî bavê xwe çûn araya gitmek (karışıklığa kurban olmak, harcanmak) ~ kokê rakirin diplemek, kökten koparmak ~ komê te Sarkîs nas kir? güvenilmeyen bir kimseyi seçmek ~ ku de rastî me hat bula bula bunu (onu, bir şeyi, bir kimseyi) bulmak (kötü bir rastlantıyı anlatmak için kullanılır) ~ ku heye? ne arar (veya onda ... ne gezer) * pere ji ku heye? onda para ne arar ~ kula felekê pê ve tiştek lê tune Allaha bir can borcu var ~ kulê re dibêje pitrûg (birine) vız gelir, hiç bir şeye takmıyor ~ kûçikê ku reyiya netirse it dişini göstermez ~ kûr û dûr ve derinden derine ~ kûr ve hatin derinleşmek (ses derinden gelmek, az duyulur olmak) ~ leşkeriyê bexşandî bûn çürük (veya çürüğe) çıkmak ~ lêxistinê re (yek) xurîn aranmak, kaşınmak * ji lêxistinê re tu dixurî sen aranıyorsun âdeta ~ lêzimên xwe zewicîn içerden evlenmek ~ mala zeng û zêrînan soylu soplu ~ malan re divê stûn ji jinan re divê dev û qûn evlere sütun nasıl gerekliyse kadınlar da ağızlarına ve bellerine sahip olmaları gerekli ~ malan re gur e ji me re kor e başkalarına yararlı iken, bizi görmez ~ maliyan xeydan e, ji gundiyan dilgiran e eviyle kavgalı köylülerden alınmış ~ maran tazî, ji guran birçîtir çöldeki hayvanlardan beter aç ~ me çêtir cin peri ~ me derew (an jî vir!) büyük sözüme tövbe! ~ me derew (an jî vir) ji (...) rast (birinin) yalancısı olmak ~ me re nekin eyb ayıplamayın, kınamayın ~ mecal de ketin dermanı kesilmek (veya dermandan kesilmek) ~ mecbûrî mirov goştê tûtikan (an jî mirîşkan) dixwe aş taşınca kepçeye paha olmaz ~ mehê heta mehê ay be ay * dê deynê xwe ji mehê heta mehê borcunu ay be ay ödeyecek ~ mêran revîn horoz dan kaçmak (kadın için) ~ mêran re lêhatin, ne jêhatin yiğide biraz da şans gerek ~ mêşê hilanîn û dan navê pireye kızıp yorgan yakmak ~ mijarê averê bûn dışına çıkmak, uzaklara gitmek (konunun dışına çıkmak) ~ (yekî) mijûl bûn 1) (biri) hakkında konuþmak 2) fitnelemek ~ milê çepê de soldan, sol taraftan ~ min bawer nake ji kerê min bawer dike ahmak ahmakın sözüne inanır ~ min berjêr Xançepek e benden aşağı kasımpaşa ~ min re qet ferq nake gelen ağam giden paşam (benim için fark etmez) ~ min re wisa tê ku ... bana öyle geliyor ki, Allah bilir * ji min re wisa tê ku, wê ev tişt li nava hev bikeve Allah bilir, bu iş karışacağa benziyor ~ min û te re jî Xwedê mezin e sen dur hele ~ min vegerin beni rahat bırakın ~ mirovahiyê (mirovatiyê an jî însanetiyê) derketin 1) insanlıktan çıkmak 2) insanlıktan çıkmak (insana özgü niteliklerini yitirmek) (yek) ~ mirovan hesibandin (birini) adamdan saymak ~ mirovan (an jî însanan) xalî kirin insansızlaştırmak ~ mirovan (an jî merivan) fêm dike insan sarafı ~ mû ziravtir ji şûr tûjtir e kıldan ince kılıçtan keskin ~ naliyê mêran adamca, adamcasın ~ nan û avê bûn yemeden içmeden kesilmek (yek) ~ nanê (wî) kirin (birini) ekmeğinden etmek ~ nanê xwe bûn ekmeğinden olmak ~ nav (...) bar kirin göçmek ~ nav çavê (yekî) derxistin söke söke almak ~ nav (karekî) derketin (bir işin) içinden çıkmak ~ nav destê xwe derxistin ellinden çıkarmak ~ nav lepê (yekî) derxistin (birinin) ellerinden kurtarmak ~ nav meseleyê derketin işin içinden çıkmak veya sıyrılmak (sorunu çözmek) ~ nav piyan (an jî lingan) xeber dan belden yağı konuşmak, dekolte konuşmak ~ nav piyê xwe derxistin ellinden çıkarmak ~ nav van bunlar arasında, bu cümleden ~ nav xwe avêtin dıştalamak ~ nava (wan) vekişîn aradan çekilmek ~ nava xwe dernexistin sezdirmemek ~ nava xwe têr göğsünü gere gere, övünerek ~ nava xwe tê ekî) heye ateşe dayanaklı ~ agir revîn ketin alavê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ aliyê... 1) -e tarafından * ji aliyê dostên xwe ve pir tê hezkirin dostları tarafından çok seviliyor 2) -e yönden ~ aliyê bedenê ve bedenen ~ aliyê (yekî) bûn -den yana (olmak) * ez dê ji aliyê te bim ben senden yana olurum ~ aliyê çepê de soldan ~ aliyê daringî ve maddeten, maddî bakımdan ~ aliyê din ve öte yandan, diğer taraftan ~ aliyê gelekan ve çoklarınca ~ aliyê giyanî ve ruhen ~ aliyê (yekî) kirin 1) -den yana çıkmak * tu çima ji aliyê min nakî? sen niye benden yana çıkmıyorsun? 2) (birinin) yanında saf tutmak ~ aliyê malê dinyayê ve malca * ji aliyê malê dinyayê ve zengîn e malca zengin ~ aliyê mêran (an jî mirovan) ve adamca, adamcasına * ji aliyê mêran ve ji me zêdetir bûn adamca bizden fazlaydılar ~ aliyê min ve tarafımda ~ aliyê olî ve din bakımından, dinen ~ aliyê pereyan ve para bakımından, paraca ~ aliyê qûnê ve lê nêrîn sorumluluktan kaçınmak, yeterince dikkat etmemek ~ aliyê ruhî ve ruhen, ruhî bakımından ~ aliyê... ve 1) -e bakımından, -e göre * ji aliyê zanistê ve bilim bakımında 2) tarafında (eliyle, aracılığıyla) ~ aliyê (yekî) ve 1) -den yana, -e kalırsa * ji aliyê min ve xweş helal be benden yana helâl olsun 2) -den yana, için * ji alî zarokan ve xeman mexwin çocuklardan yana üzülmeyin 3) tarafında (eliyle, aracılığıyla) * ji aliyê Alî ve hatiye tijekirin Ali tarafında doldurulmuş ~ aliyê (hêla an jî layê) min ve tarafımda ~ aliyê wicdan ve vicdanen, vicdani olarak ~ aliyê xwe ve hesabına * jixwe ez ji aliyê xwe ve bi ber dikevim zaten ben kendi hesabıma üzülüyorum ~ aliyê zehf kesî ve çoklarınca ~ aliyekî (an jî hêlekê) bir yönüyle ~ aliyekî ve 1) bir taraftan 2) bir yönüyle 3) bir bakıma * jinik ji aliyekî ve kêf nake ku mêrê wê bûye mamoste kadın bir bakıma kocasının öğretmen oluşuna sevinmiyor (tiştek an jî kesek) ~ aliyekî ve ...., (tiştek an jî kesek) ~ aliyekî ve bir yandan (yanda) ..., bir yandan (yanda) * ji aliyekî ve karên malê ji aliyekî ve jî zarok bir yanda ev işleri bir yanda çocuklar ~ aqil re zerar e akıla zarar ~ (yekî) aqil stendin (birinden) fikir almak, fikrini almak ~ aqilê wan re ecêbmayî dimînim aklına şaşayım (veya şaşarım) * ez şaş dimînim ji aqilê wî re ku bi te ewle dibe sana güvenenin aklına şaşayım ~ aqilê xwe avêtin akıldan çıkarmak ~ aqilê (yekî) neçûn (birinin) aklından çıkmak ~ aş û bajar dereden tepeden ~ aş û bajar peyivîn dereden tepeden konuşmak ~ aş û baş dereden tepeden ~ aş û baş axiftin (peyîvîn an jî xeber dan) dereden tepeden konuşmak ~ ava (yekî) bûn (birinin) belinden gelmek ~ ava nêrî mast çêkirin tekeden süt çıkarmak ~ aveynê (yekî) bûn (birinin) sulbünden olmak, belinden olmak ~ awir der alışılanın dışında ~ awirê (...) ve noktaînazardan ~ axa bi lingên xwe re bibêje müsterih ol, benden lâf çıkmaz ~ (tiştekî) behs kirin (bir şeyden) söz etmek ~ ba bavê xwe de bêmint e geleceği varsa göreceği de var ~ ba (yekî) derketin (birinin) yanından ayrılmak ~ ba xwe kêm nekirin bulundurmak ~ ba (cem an jî nik) xwe nebirandin yanından eksik etmemek * cixareyê ji ba xwe nabirîne sigarayı (yanından) eksik etmiyor ~ ba (an jî bal) Xwedê de yaradılıştan, doğuştan * çavên wî ji bal Xwedê de kilkirî ne gözleri Allahtan sürmeli ~ bandê weşandin banttan vermek ~ bankayê kişandin bankadan çekmek (veya almak) ~ başan pîs tên, ji pîsan baş ak koyunun kara kuzusu da olur (iyiden kötü, kötüden iyi evlat doğar) ~ bav û kalan de atalardan beri ~ bav û kalan ve babadan oğula (atalarından beri), ced be ced * ev ji bav û kalên xwe ve doktor in bunlar babadan oğula doktordurlar ~ bavê Adem û bi vir de tiştek ji hev re nehiştin birbirine) çok ağır sözler söylemek, sülaleden başlayarak dümdüz gitmek ~ bavê heta neviyan babadan oğula (torunlara doğru zincirleme) ~ bavê xwe bêminet e geleceği varsa göreceği de var ~ bavê xwe de bêminet e geleceği varsa göreceği de var ~ bavê xwe heta kalikên xwe ve babadan babaya ~ bedêla (an jî dêla) ku kil bike kor dike kaş yapayım derken göz çıkarmak ~ beheca neyaran re düşmana inat ~ beheca (yekî) re h nispet * ji beheca min re dike bana nispet yapıyor ~ beheca (yekî) re (....) kirin nispet vermek (veya yapmak) * hatiye li ber min sekiniye ji beheca min re nizam çi dike karşıma geçmiş nispet yapıyor ~ behrê çûn çengek av ‘denizden kum adamda para, etkilemez onu’ anlamında bir deyim ~ (tiştekî) behs kirin -den bahsetmek, bir şeye temas etmek, değinmek ~ bela (yekî) derketin (an jî filitîn) (birinin) belâsından kurtulmak ~ ben filitî ipi kırık (serseri, sorumsuz) ~ ber ... 1) -e yüzünden, -den dolayı 2) sebebiyle 3) (biri) yerine * ji ber min ve tu here sînemayê benim yerime sen sinemaya git ~ ber (yekî) bar kirin (birinden) dolayı göçmek ~ ber baranê hatin ber şirikê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn bi ber çortanê ketin yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn çûn ber tiriyê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber baranê revîn xwe dan ber çirikê (an jî şirikê) yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber bayê çûn ber barovê (an jî bagerê) yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber canê (yekî) tebatî nehatinê bir dakika yerinde duramamak, sabırsızlanmak ~ ber çavan berze bûn 1) gözden kaybolmak 2) görünmez olmak ~ ber çavan ketin papucu dama atılmak ~ ber çavan winda bûn 1) gözden kaybolmak 2) görünmez olmak ~ ber çavê (yekî) neçûn gözünün önünden gitmemek ~ ber çavê (yekî) nefilitîn (an jî xelas nebûn) gözünden kaçmamak ~ ber çi 1) neden dolayı 2) ne demeye (niçin) ~ ber çi be h nedense * bê ji ber çi be, destê xwe nedayê nedense elini ona vermek istemedi ~ ber dan alî (birinden) saklamak ~ ber (yekî) dan qaqareş illâllah demek, illâllah etmek ~ ber dilopê çûn ber şirikê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber dîwarê ketî xwe bide alî çürük kimselerden uzak durmak lazım ~ ber eceleyê (tiştek) kirin stûyê (yekî) aceleye getirmek ~ ber êşê tebatî nekirin acıyla yanıp tutuşmak, tütünü tepesinden çıkmak ~ ber (yekî) girtin ağzından kapmak ~ ber min ve jî paç bike benim yerime de öp (kesek) ~ ber navnotiyê (tiştek) nekirin mum dibine ışık vermez tiştek ~ ber (yekî) nefilitîn elinden bir şey kurtulmamak ~ ber piyên xwe derxistin ortaya çıkarmak, yoktan var etmek ~ ber (yekî) rabûn 1) ayağa kalkmak (saygı göstermek için oturma durumundan ayak üzeri durumuna geçmek) 2) (birinden) dolayı göçmek ~ ber şirikê çûn ber mezîlê yağmurdan kaçarken doluya tutulmak ~ ber tifikê neçûn ber sifikê elini sıcak sudan soğuk suya koymamak (tembelin teki) ~ ber tirsa canê xwe can havli ile ~ ber (yekî) ve 1) (biri) için 2) -den taraf, (biri) yerine * ji ber min ve jî silav lê bike benden tarafda selam söyle ~ ber vê bu yüzden ber (yekî) ve -den yana, -e kalırsa * ji ber min ve xweşhelal be benden yana helâl olsun ~ ber vê yekê bu yüzden, -den dolayı, -den ötürü, münasebetiyle ~ ber (yekî) xelas bûn elinden kurtulmak ~ ber xwe de ezberden (bilmeden, düşünmeden) ~ ber xwe de axaftin ezbere konuşmak ~ ber xwe derxistin mec icat etmek ~ ber zêde man baki kalmak, bir şeyden artmak ~ bera berê de ezelden ~ beraziya xwe domuzuna, inadına ~ berê çepeve kirin atlatmak (saklamak) ~ berê dan alî atlatmak (saklamak) ~ berê dîn û har bûn (bir şey için veya bir şeye) deli olmak (çok sinirlenmek) (tiştek) ~ berê nafilite hangi taşı kaldırsan, altından çıkar (her işten anlayan) ~ berê neqedandin çok geçmeden (çekilmez ve katlanılmaz olmak) ~ berê tebatî nehatin (yekî) (bir şeye) dolayı dayanamamak (tiştek) ~ berê xelas nebûn elinden bir şey kurtulmamak ~ berê xwe xwarin hazırdan yemek ~ berxê mêjok beran çênabe sümüklüden yiğit ~ bêdînan re bêîman lazim in dinsizin hakkından imansız gelir ~ (tiştekî) bi dûr ketin 1) (bir şeyden) uzaklaşmak 2) (bir şeyi) arkada bırakmak ~ biçûkan bipirse, ji mezinan bitirse küçüklere sor, büyüklerden kork ~ bihara (yekî) têr nexwarin en iyi olduğu dönemden de birinden yeterince fayda görmemek ~ (yekî) bihartin 1) (birini) aşmak, geçmek 2) boynuz kulağı geçmek ~ bilî (...) 1) -den hariç, -den başkası 2) dahası (buna ek olarak) ~ bin piyan heta nava serî lê nihêrtin tepeden tırnağa süzmek ~ bin serê (yekî) derketin (birinin) başının altında çıkmak ~ bin ta serî baştan aşağı, dip doruk ~ bin ve ehd lê xwendin (bir kimseye) aba altından değnek göstermek ~ binê (tiştekî) derketin (bir zorluğun) altından kalkmak (tiştek) ~ binê (yekî) derketin (bir şey birinin) başının altından çıkmak * ev tişt ji binê diya Saniye ya Stenbolî derket bu iş Saniye’nın İstanbullu anasının başının altında çıktı ~ binê ebayê derxistin açığa çıkarmak ~ binê konan girtin çingelerden almak (yaramaz, siyah, kara kuru çocuklar için söylenir) ~ binê siya pozê (...) burnunun dibi * berê bavê min nedihişt ku ez ji binê siya pozê wî xwe bidim alî eskiden babam beni burnunun dibinden ayırmazdı ~ binî de ketinê heta serî safî kirin (bir servetin) altından girip üstünden çıkmak * ji binî de kete serweta bavê ku ji re mabû, heta serî safî kir babasından kalan servetin altından girip üstünden çıkmıştı ~ binî de vir bûn aslı astarı (veya aslı faslı) olmamak ~ binî heta bi serî dipten tepeye, dip doruk ~ binî hilqetandin diplemek, kökten koparmak ~ birçînan çavê (yekî) tarî bûn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan (...) çûn helakê açlıkttan imanı gevremek ~ birçînan dikim bimirim acımdan ölüyorum ~ birçînan dilê (yekî) xewirîn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan hişê (yekî) çûn açlıktan gözü (veya gözleri) kararmak (veya dönmek) ~ birçînan îman ji serê (yekî) derketin açlıkttan imanı gevremek ~ birçînan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek ~ birçînan (an jî birsiyan) kirin mirin acından ölmek (çok acıkmak) ~ birçînan (an jî birsiyan) mirin acından ölmek, açlıktan ölmek ~ birsiyan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek (yek) ~ bizav xistin (birinin) cesaretini kırmak ~ bîra (yekî) çûn aklından çıkmak, hatırından çıkmak ~ bîra (yekî) derketin aklından çıkmak ~ bîra (yekî) neçûn aklından çıkmamak ~ bo rezaya xwedê Allah rızası için * ji bo rezaya Xwedê, êdî hiş be Allah rızası için artık sus ~ bo vê (an jî vî) bu yüzden ~ (...) bûn 1) aynısı olmak * ev qumaş jê ye bu o kumaşın anısı 2) kopmak, kesilmek * destê wî jê bûye eli kopmuş 3) -den olmak, -e mensup olmak * ev ji wê berê ye bu o qabileden 4) terk etmek, bırakmak, kopmak * paşiyê ji wan bû sonunda onlardan koptu ~ bo careke bi tenê bir defalık (bir kere yapmaya yetecek kadar) ~ bo carekê (an jî neqilekê) bir defalık (bir kere yapmaya yetecek kadar) * ji bo carekê ard maye bir defalık un kalmış ~ bo loqa nan ekmek kavgası için ~ bo nanê xwe ekmek parası * ji bo nanê xwe dinivisîne ekmek parası için yazıp duruyor ~ bo navderxistinê süs için ~ bo xatirê (yekî) 1) (birinin) hatırı için 2) (birinin) başı için ~ bo xatirê gulê mirov şîlanê (an jî şîlavê) jî dihebîne gülü seven dikenine katlanır ~ bo xatirê xatiran (birinin) yüzü suyu hürmetine (veya yüzü suyuna) ~ bo zik boğaz kavgası (geçim için yapılan didinme) ~ canê (yekî) çêkirin alacağını söke söke almak * ez dê ji canê wî çêkim alacağımı ondan söke söke alacağım ~ canê xwe tirsîn canından korkmak, hayatından kaygı duymak ~ cihekî re beled bûn bir yeri avucunun içi gibi bilmek ~ cihê (yekî) berî danê yerinden kovmak (tiştek) ~ cihê (wî) leqandin (bir şeyi) yerinden oynatmak ~ cihê xwe hilfirîn (an jî hilpekîn) yerinden fırlamak ~ cihê xwe nebûn yerinde kalmak (makam, aşama için değişmemek) ~ cihê xwe nehatin leqandin 1) yerinden uynatılamamak 2) çok zengin olmak ~ cihê xwe veleyîstin yerinden oynamak (yerinden ayrılmak) ~ cilê canê (yekî) jê re nêztir bûn (birine) şahdamarından daha yakın olmak ~ cinetê xeber dan çoban kulübesinde padişah rüyası görmek (yek) ~ çamûrê derxistin (birini) çamurdan çekip çıkarmak ~ çavan dûr (e) ji dilan jî dûr e gözden ırak olan gönülden de ırak olur ~ çavê kor hêstirê sor nayên timsah gözyaşları dökmek ~ çavê (yekî) ve reşe vehatin gözü kararmak ~ çem derbas bûn di newalê de fetisîn çaydan geçip derede boğulmak ~ çermekî derxistin kirin (an jî xistin) çermekî din hâlden düşürmek, (birini) halden etmek (dayaktan dolayı) ~ (tiştekî) çêl kirin -den bahsetmek, değinmek bir şeye temas etmek ~ çi çaxî de kaç zamandır ~ çi rojî re dihêlin? ne güne duruyor? (ne zamana bırakacak) ~ çilexaneyê derketin çileden çıkmak (çile süresini bitirmek) ~ çivîkê qelî çênabe sinekten yağ çıkarmak? ~ çiya daketin düze inmek (eşkiyalıktan vazgeçmek) ~ çok û qidûman ketin mecalsız düşmek ~ çokan (an jî qudûman) ketin bitkin düşmek ~ çokan de ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ çokên xwe de ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ dabaşê behs kirin mevzuya girmek ~ dara kurmî reh jê naçe çürük bir şeyden iyi bir şey elde edilmez ~ dem û dewrana xwe ketin çaptan düşmek, formdan düşmek ~ demeke nû ve yeniden yeniye ~ dengê mele bawer nake ji zirîna keran bawer dike inanması gerekene inanmıyor, inanmaması gerekene inanıyor ~ derba xwe ketin 1) çaptan düşmek 2) gücünü kaybetmek ~ derbê ketin 1) çaptan düşmek 2) güçten düşmek ~ derbê xistin 1) çaptan düşürmek 2) güçten düşürmek ~ derdê (...) çokên (yekî) lê nesekinîn (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (an jî tunebûna) hêjîran baz dan givîjan incire olan tutkusundan dolayı alıçlara saldırmak ~ derdê (yekî) ne hiş û ne aqil bûn (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (yekî) xwe li hev negirtin (birinin) acısına dayanamamak ~ derdê (yekî) re bûn derman yaraya merhem olmak ~ (yekî) ders stendin (an jî girtin) birinden ders almak ~ derveyî (tiştekî) bûn (birişten) hariç olmak ~ derveyî (tiştekî) man dışında kalmak ~ derziyê heta bi deziyê iğneden ipliğe kadar ~ dest derketin elden çıkmak ~ dest hatin derketin elden çıkmak ~ dest nehatin elden gelmemek ~ dest xwe berdan fırsatı kaçırmak ~ dest xwe dernexistin elden düşürmemek ~ dest xwe derxistin elden çıkarmak ~ dest xwe kirin treni kaçırmak, elde etme imkanını yitirmek ~ destan 1) elden 2) elden düşme (tiştek) ~ destan çûn (bir şey) elden gitmek ~ destan derbasî destan bûn elden ele geçmek ~ destan neketin elden düşürmemek ~ destê (yekî) elinden * bes e, êdî tiştên ku min ji destê te kişandine senin elinden çektiklerim yeter artık ~ destê (yekî) filitîn elinden kurtulmak ~ destê (yekî) hatin elinden gelmek * helbest nivîsandin ji destê wê tê şiir yazmak elinden geliyor ~ destê hev revandin (an jî kaş kirin) kapış kapış gitmek ~ destê hosteyê xwe derketin usta elinden çıkmak ~ destê (yekî an jî tiştekî) kişandin çekeceği olmak (tiştek) ~ destê (yekî) nefilitîn (an jî xelas nebûn) elinden bir şey kurtulmamak ~ destê (yekî) nehatin elinden gelmemek * ji bilî rêdanê tiştek ji destê min nayê sana yol vermekten başka elimden bir şey gelmiyor (tiştek) ~ destê (yekî) nehatin elinden bir iş (veya şey) gelmemek ~ destê (yekî) neqedandin çekememek * ez ji destê wî naqedînim ben onun bu yaptıklarını artık çekemem ~ destê xwe berdan 1) elden kaçırmak 2) aldırmak (elindekini başkasına kaptırmak) ~ destê xwe çûn azmak ~ destê xwe derxistin 1) elden çıkarmak 2) aradan çıkarmak * eger ez vî karî ji destê xwe derxim ez dê dest bi yê te bikim bu işi arada çıkarsam seninkine başlayacağım ~ destê xwe filitandin aldırmak (elindekini başkasına kaptırmak) ~ destê xwe kirin elden kaçmak ~ destê xwe re giran e eline ağır ~ destê xwe re sivik e eline çabuk ~ destê xwe re texsîr nekirin elini oynatmak ~ dest û pê bûn elden ayaktan düşmek (veya kesilmek) ~ destpêkê başlangıçtan beri ~ dev derî zivartin kapıdan çevirmek ~ deveyê çûn guh deveden kulak ~ deveyê dikeve ji huphupê nakeve eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ deveyê (an jî hêştirê) dikeve ji hopehopê namîne (an jî nayê xwarê) eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ deveyê ne guh bûn devede kulak * ew tiştên ku tu dibêjî hîna ji deveyê ne guh e senin anlattıkların daha devede kulak ~ devê (yekî) (birinin) ağzından * min ev stran ji devê Ronî girt bu şarkıyı Roni’nin ağzından yazdım ~ devê (yekî) derketin 1) ağzından çıkmak * carek ji devê min derket, ez dê bi wê fiyetê bidim bir kez ağzımdan çıktı, o fiyata vereceğim 2) ağzından dökülmek ~ devê (yekî) girtin ağzından kapmak ~ devê gorê filitandin (an jî xelas kirin) mezardan çıkarmak (bir kimseyi ölümden kurtarmak) ~ devê ketiye ji hophopê namîne eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ devê ne guhekî ye deveden kulak bile değil ~ devê re gotin, çima barê te xwar e, got çiyê min li kar e deveye sormuşlar boynun niye eğri, nerem doğru ki diye cevap vermiş ~ devê (yekî) tişt derxistin ağzını yoklamak ~ devê xwe gotin derxistin baklayı ağzından çıkarmak (açık söylemekten kaçındığı bir sorunu sonunda söylemek) ~ deynan xelas bûn borctan kurtulmak ~ deynê xwe re heqnexweş e alacağına şahin, vereceğine karga (veya kuzgun) ~ deynê xwe re xweş bûn borcunu bilmek ~ dê û bavekî ana baba bir ~ dêla (biri) yerine * ji dêla min ve tu here sînemayê benim yerime sen sinemaya git ~ dijmin re zarê şîrîn pişta hişk düşmana tatlı dil, güçlü duruş gerek ~ dil û can xwe xemilandin takıp takıştırmak ~ dilê (yekî) derneketin gönülden çıkarmamak ~ dilê (yekî) hatin içinden gelmek, yüreğinden gelmek ~ dilê xwe avêtin (birini) gönülden çıkarmak, (birini) defterden silmek ~ dilê xwe re xemilandin süsleyip püslemek ~ (yekî) din xwarin (birinden) geçinmek (kendi ihtiyaçlarını başkalarından sağlamak) * mêrik pere nade titûnê nakire, ji cigarekêşan dixwe adam para verip tütün almıyor, sigara içenlerden geçiniyor ~ dinya alemê re dost düşman (veya dosta düşmana) (yek) ~ dinyayê derketin tanınmayacak hale gelmek ~ dinyayê fehm kirin dünyayı anlamak ~ dinyayê sar bûn dünyadan geçmek (veya el çekmek), hayata küsmek ~ dîn û îman bûn dinden imandan olmak, imanı gevremek ~ dîn û îman kirin dinden imandan etmek ~ dînan re tim cejn e deliye hergün bayram ~ dînan re li defê bixe ~ jîran re serê xwe (an jî serî) bihejînin anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az ~ dînê xwe derbûn dininden olmak, dini terketmek ~ do heta îro dünden bu güne (çabucak, az zamanda) ~ dost û neyaran re dost düşman (veya dosta düşmana) ~ doxîna xwe re durist e eline eteğine doğru ~ doxîna xwe re mezbût bûn uçkuruna sağlam olmak ~ doxîna xwe re sist bûn uçkuruna gevşek olmak ~ doxînê axaftin (peyîvîn an jî xeber dan) açık saçık konuşmak ~ du alî (hêl an jî terefan) ve iki taraftan ~ du deriyan deriyek (lê vekirin) iki rahmetten (veya iyilikten) biri ~ du riyan riyek iki şıktan biri ~ dû qetîn (an jî neqetîn) peşini bırakmak (veya bırakmamak) ~ dûr de hatin derinleşmek (ses derinden gelmek, az duyulur olmak) * dengê engil her ku çû ji dûr de dihat çıngırak sesi gitikçe derinleşti ~ dûr ve derbas bibe uzaktan geç, alagra ~ dûr ve sekinîn uzakta durmak ~ dûr ve lê temaşe kirin uzaktan seyretmek ~ dûrî ve lê nihêrtin uzaktan bakmak ~ ejnûyan ketin dizleri kesilmek (veya tutmamak) ~ eksa neyar re düşmana inat ~ eksa (yekî) re (birine) inat olsun diye ~ eksa dijminan re düşmanlara inat, el arı düşman gayreti ~ emir re amade ye emre amade, emre müheyya ~ emrê (yekî) re çar tirê keran man ölümüne ramak kalmak ~ erdê heya (an jî heta) esman yerden göğe kadar (yek) ~ erk kişandin görevden almak ~ erkê (vatiniyê an jî peywirê) bi dûr kirin (an jî xistin) görevden uzaklaştırmak ~ evdêl ve beyan e abdala malum olur ~ ewil çêtir bûn görmediğine dönmek, görmemişe dönmek (tam bir sağlığa kavuşmak) (yek) ~ eyar derxistin (birinin) pöstekisini sermek (yek) ~ eyar kirin derisini yüzmek (birinin bütün varlığını elinden almak) * eger ew bikeve destê selefxuran dê wî ji eyar bikin tefecilerin eline düşerse, derisini yüzerler (yek) ~ eyarekî derxistin kirin eyarekî din (birinin) pöstekisini sermek ~ eyarekî xistin eyarekî din (birinin) pöstekisini sermek ~ eynî dê û bavî ana baba bir ~ êsîrok û evdalokan fikare bikin ağlar gözden, sahte sözden kendini sakın ~ êvarê maye (an jî mayî) akşamdan kalmış (veya kalma) ~ fedîla dilê xwe re helâlinden ~ fikra xwe nehatin xwarê bildiğinden şaşmamak (veya kalmamak) ~ filan û bêvan şundan bundan ~ filan û bêvan axaftin şundan bundan konuşmak ~ gef û guran re mil dananîn gürültüye (veya patırtıya) pabuç bırakmamak ~ gef û guran re sekinadî bûn gürültüye (veya patırtıya) pabuç bırakmamak ~ geranê (an jî tedawulê) rabûn tedavülden kalkmak ~ (yekî) gotin xwarin argo adamakıllı azarlanmak ~ gotina (yekî) derneketin sözünden çıkmamak ~ gotinan fehm nake lâf anlamaz ~ gû xerabtir e papuçtan aşağı ~ hal de ketin 1) hâlden düşmek 2) bitkin bir duruma gelmek, pelteleşmek, çok yorulmak, turşusu çıkmak, helâk olmak ~ hal de xistin bitkin duruma getirmek, helâk etmek ~ hal ketin işi bitmek (hâli, gücü kalmamak) ~ halê (yekî) fehm kirin hâlden anlamak (veya bilmek) ~ halê xwe de ketin turşu gibi olmak, çok yorgun düşmek ~ (yekî) hatin behs kirin birinin zikri geçmek ~ (....) hatin ecibandin (biri veya birilerinin) takdirini kazanmak ~ hayê de hatiye wê di hayê de here jî sel ile gelen yel ile gider ~ hedê xwe borîn haddini aşmak ~ hedê xwe derketin 1) haddini aşmak 2) dışına çıkmak (tanınan hak ve yetkilerini aşmak) ~ hedê xwe zêde haddinden fazla ~ heft saliyan heta heftê saliyan yediden (veya yedisinden) yetmişe (veya yetmişine) ~ heftê erdê ji heştê esman xeber dan ayrıntılı bir şekilde bir şeyden bahsetmek (yek) ~ helal û heramê Xwedê xistin (birinin) pastırmasını çıkarmak ~ henekan neinitîn (an jî nexeyidîn) şaka kaldırmak, şakaya gelmek ~ heq derketin hakkından gelmek (yenmek, öç almak, veya cezasını vermek) * jê bigerin, ji heqê mêrik dertê karışmayın, herifin hakkından geliyor ~ heqê (tiştekî) derketin hakkından gelmek, (bir zorluğun) altından kalkmak, becerebilmek, üstesinden gelmek * ji heq vî karî jî derket bu işin hakkından da geldi ~ heqê (yekî) derketin (birinin) hakkından çıkmak, (birinin) yuvasını yapmak ~ heqê kar derketin işin üstesinden gelmek ~ heqê (...) nehatin der 1) hakkından gelmemek, hakkından çıkmamak 2) altından kalkamamak, üstesinden gelememek * ew bi hêsanî ji heqê vî karî nayê der bu işin altından kolay kolay kalkamaz ~ heqê wê derneketin 1) becermemek, hakkından çıkamamak) 2) altından kalkamamak (kendini savunamamak) * sûcbariyên ku wê nikaribe ji heq derkeve ajotin pêş altında kalkamayacağı suçlamalar ileri sürdüler ~ heqê zehmetiyan derketin güçlüğü (veya güçlükleri) yenmek ~ her bêdînekî re bêîmanek heye her firavunun bir Musa’sı çıkar ~ her darî kevçî çênabe her ağaçtan kaşık yapılmaz ~ her du lingan filitandî bûn ağzı bozuk, kendini bilmez kimse ~ her hevrazekî re derbejêrek heye her yokuşun bir inişi vardır ~ her kesî hêvî kirin uçan kuştan medet ummak ~ her tiştî şuradan buradan ~ her tiştî re ê gotin (her şeye) baş sallamak ~ her tiştî re serî hejandin (her şeye) baş sallamak ~ hereketê tê bereket harekette bereket var (yek) ~ heriyê (an jî çamûrê) derxistin (birini) çamurdan çekip çıkarmak ~ hesp peya bûn li kerê siwar bûn attan inip eşeğe binmek ~ hev bela wela salkım saçak (parçalara ayrılmış) ~ hev belawela bûn bozguna uğramak (veya vermek) ~ hev de filitî ye pestil gibi (kımıldamayacak kadar bitkin) ~ hev de filitîn 1) hışır çıkmak, hırpalanıp örselenmek (eşya için) 2) hışır çıkmak (ağır işlerde çalışıp çok yorulmak) ~ hev fehm kirin 1) (birbirini) anlamak 2) (bir şeyden) ağzının tadını almak ~ hev filitandî eteği düşük (pasaklı kadın) (yek) ~ hev de hicinandin (an jî xistin) (birinin) pestilini çıkarmak, (bir kimsenin) posasını çıkarmak ~ hev re baş bûn (birbirine) iyi davranmak, iyi olmak ~ hev re bûn can cîger (birbirine) can ciger olmak ~ hev re texsîr nekirin ayrı gayrı bilmemek (veya ayrı gayrısı olmamak) ~ hev re wekî bira bûn kilit gibi olmak ~ hev re xerîbî nekirin kaynaşmak (uyuşmak, yakın ilişki kurmak) ~ hev re zimanê xwe derxistin (birine) dil çıkarmak ~ hewa de xeber dan havadan sudan (konuşmak) ~ (...) hez kirin (birini) sevmek ~ hezar derdî re derman e bin derde deva ~ hezaran yek binde bir ~ hezarî bêhtir bini aşmak (çok fazla olmak) ~ hezarî zêde bini aşmak (çok fazla olmak) ~ hêla... 1) -e tarafından * ji hêla dostên xwe ve pir tê hezkirin dostları tarafından çok seviliyor 2) -e yönden ~ hêla çepê de soldan, sol taraftan ~ hêla dînî ve din bakımından, dinen ~ hêla gelekan ve çokllarınca ~ hêla madî ve maddeten, maddî bakımdan ~ hêla min ve tarafımda ~ hêla ... ve 1) -e bakımından, -e göre * ji hêla zanistê ve bilim bakımında 2) tarafında (eliyle, aracılığıyla) * ji aliyê Alî ve hatiye tijekirin Ali tarafında doldurulmuş ~ hêla (yekî) ve aracılığıyla, tarafından ~ hêla xwe ve hesabına * jixwe ez ji hêla xwe ve bi ber dikevim zaten ben kendi hesabıma üzülüyorum ~ hêla zehf kesî ve çoklarınca ~ hêştirê dikeve ji hopehopê namîne (an jî nayê xwarê) eski konumunu kaybetmesine rağmen fiyakasını sürdürmek, havasından olmak ~ hêz ketin güçten düşmek ~ hêz xistin güçten düşürmek ~ (yekî) hilanîn (birine) kin beslemek (veya kin tutmak) ~ hindav de rabûn aniden yerinden fırlamak ~ hindav de rabûn ser piyan (an jî lingan) ayağa fırlamak ~ hinekan re hok e, ji hinekan re teyrok e birilere iyi iken diğerlerine iyi davranmamak ~ hinekan re lê tê, ~ hinekan re lê nayê kimine hay hay kimine vay vay ~ hirçekî du eyar dernayê tamahkar olandan ne çıkar ki ~ hirçê re Quranê nexwîne ayıya Kur’an okuma (tiştek) ~ hiş çûn (bir şey) akıldan çıkmak ~ hiş û aqil kirin (birinin) aklını çelmek (niyetinden, kararından caydırmak) ~ hişê (yekî) çûn hatırından çıkmak ~ hişê (yekî) derneketin aklından çıkmamak ~ hişê (yekî) neçûn aklından çıkmak ~ hişê xwe avêtin aklından çıkarmak ~ hîkmeta (Wî) pirs nayê kirin hikmetinden sual olunmaz ~ hola xwe derketin çizmeyi aşmak, hddini aşmak (karek) ~ hosteyê wî karî re hiştin ingiliz sicimi (veya ipi) ile asılmak ~ hundir de keleh feth kirin kaleyı içinden fethetmek ~ hû heta bi mû 1) her şey, ne var ne yok 2) iğneden ipliğe kadar ~ hûran heta bi giran iğneden ipliğe kadar ~ hûrê xwe gotin işkembeden atmak (veya işkembe söylemek) ~ inyazan ketin (an jî mirin) açlıktan bitkin düşmek, açlıktan ölmek ~ îman bûn imanı gevremek ~ însanan (mirovan an jî merivan) fêm dike insan sarafı ~ însanan xalî kirin insansızlaştırmak ~ însanetiyê derketin 1) insanlıktan çıkmak 2) insanlıktan çıkmak (insana özgü niteliklerini yitirmek) ~ îro pê ve (an jî de) bu günden itibaren ~ îş û karê xwe man işinden gücünden geri kalmak ~ îşê xwe bûn işinden olmak ~ îşê Xwedê axaftin (peyîvîn an jî xeber dan) Allahın binasını yıkmak ~ jinan re qebehet e, ji mêran re tomet e kadının yüzünün karası erkeğin elinin kınası ~ jîran re serê xwe bihejîne ~ dînan re li def û zirneyê bixe anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az (yek) ~ kar avêtin 1) (birini) işten çıkarmak, işine son vermek, yol vermek 2) (birini) açığa çıkarmak (yek) ~ kar derketin (biri) açığa çıkmak (yek) ~ kar derxistin (birini) içten çıkarmak, açığa çıkarmak (yek) ~ kar hatin avêtin) (biri) işten çıkarılmak, (biri) açığa çıkmak (yek) ~ kar kirin işinden etmek ~ kar û barê xwe man işinden gücünden geri kalmak ~ kar û îşê (yekî) fehm kirin işi anlamak ~ kar xistina hikûmetê hükümet darbesi, hükümeti devirmek (yek) ~ karê (yekî) kirin (birini) işinden etmek ~ karê xwe bûn işinden olmak ~ kaxiz xwendin yüzünden okumak ~ keçanî (an jî keçînî) bekaretini bozmak ~ kenan hişk (an jî zikopişto) bûn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kenan li ser piştê qelibîn gülmekten yerlere yıkılmak ~ kenan xeriqîn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kenan zik lê dirîn argo gülmekten çatlamak ~ kenan zikopişto bûn gülmekten kırılmak (katılmak) ~ kengê ve ye kaç zamandır, hanidir, epey zamandır ~ kerbê (yekî) mirin