10. kurdperwerê bêhempa, pêşeng û bavê elîfbeya latînî û xwediyê gelek kovar û rojnameyên kurmancî ku îro roja salvegera wefata wî ye..



Mîr Celadet Alî Bedirxan 120 sal berê di sala 1893-a da li Stenbolê hat dinê û di 15-ê tîrmeha(temûza) 1951-ê da li gundê Hêcanê -gundekî nêzî Şamê ye- di qezayeke trajîk da , di dema avdana erdê xwe da di bîrê wer bû û çû ser dilovaniya xwe...

Gora wî nuha li Şamê, li Goristana Şêx Mewlana Xalidê Nexşbendî, li kêleka gorra bapîrê wî Mîr Bedirxan e….

Bêguman kurd çuqasî pesnê Celadet Alî Bedirxan bidin û wî bi hurmet û mînetdarî bibîr bînin jî hindik e.

Ji ber ku Celadet Bedirxan û piraniya ferdên malbata wî, di têkoşîna kurdan ya netewî da him roleke sereke lîstine û him jî ji miletê kurda gelek xebatên dîrokî û bêhemba kirine.

Rojnama kurdî ya pêşî Kurdistan(1898-1902)ji alî ferdên vê malbetê va(Miqdat Mîdhat û Abdurrahman Bedirxan)ve hatiye derxistin. Elîfbeya kurdî ya latînî jî ji alî Celdet Bedirxan ve hatiye çêkirin. Kova û rojnameyên wek Hawar, Ronahî û Roja Nû ji alî wî birayê wî Kamuran ve hatin derxistin.

Rojnameya Kurdistanê û elîfbey kurdî latînî di dîroka kurdan ya edebî da valayiyeke pir mezin dagirtin û loma jî di prosesa netewebûna kurdan jî roleke mezin lîstin.

Kurd bûn xwedî rojname û elîbayeke tekûz.

Çêkirina elîfbeya kurdî ya latînî ne karekî hêsan û tiştekî biçûk e, bi vê elîfbayê deriyekî mezin li ber edebiyat, ziman û kultura kurdî vebû.

Bi saya rêziman û elîfbeya latînî ya Celadet Bedirxan, edebiyata kurdî bi pêş ket, kurd bûne xwedî rêziman, kovar û rojname û lehçeyên kurdî jî nêzî hev bûn.

Rûniştina li ser sifreyeke hazir rehet e, lê ji sifirê destpêkirin û xuliqandina tiştan wisa ne rehet e, jê ra zanîneke kûr û jîrîtiyeke pir mezin lazim e.

Celadet Bedirxan, di demeke dîrokê ya pir krîtîk û nazik da kêmasî û hewcedariya miletê kurd ya herî girîng dît û ji bo rakirina van kêmasiyan ket nava xebatê. Û ji sifirê ji gelê xwe ra berhemên bêhempa xuliqand, miletê xwe kir xwedî elîfba û rêziman...

Xwedê kir ku Celadet Bedirxan, miletê kurd kir xwedî elîfbeya latînî û bi xêra hebûna vê elîfbayê rê li ber pêşketin û geşbûna ziman û edebiyata kurdî vekir.

Heger Celadet Bedirxan ev elîba çênekiribûya û pê çend kovar û rojname dernexista, gelo nuha ewê halê kurdan çi bûye?

Belkî kurd îro hîn jî ne xwediyê elîfbayeke latînî ya mişterek bûna û ji her serî hîn jî dengek derketa û îro çend elîfba li piyasî hebûna.

Loma jî tiştê Celadet Bedirxan daye miletê xwe tiştekî pir mezin e, pir hêja ye, miletê kurd kiriye xwedî rêziman, elîfba û kultureke rojnamegeriyê.

Heger ne yekî wek Celadet Bedirxan zana, întellektuel û dûrbîn bûya, ne mimkûn bû ku kurd wisa bi hêsanî bibûna xwedî elîfba û gramer û ferhenga kurdî.

Heger elîfba latînî tunebûya ewl Hawar, Ronahî û Roja Nû jî tunebûna.

Heger Hawar, Ronahî û Roja Nû tunebûna bi îhtîmaleke pir mezin ewê Cegerxwîn, Qedrîcan, Osman Sebrî û gelek berhemên din jî îro tunebûna.

Ji ber ku nivîskar û şairên wê demê hemû jî netîce û berhemên xebata Celadet Bedirxan in.

Bêyî hebûna elîfbeya Celadet Bedirxan, kitêbxaneya gelê kurd îro ewê gelkî feqîrtir bûya.

Çend kes hene, di dîroka kurdan da rolên pir girîng lîstine, bi saya xebat û berhemên wan, miletê kurd bûye xwedî edebiyat, dîrok û zimanekî nivîskî. Celadet Bedirxan yek ji wan e…

Mesela dema meriv ji dîrok û edebiyata kurdan berhemên Elî Herîrî, Melayê Cizîrî, Melayê Bateyî, Ehmedê Xanî, Hecî Qadirê Koyî, Celadet Bedirxan, Cegerxwîn, Mîqdat Mîdhat û Abdurrahman Bedirxan derxe, ku hemû jî 7-8 kes in, gelo weke milet ewê çi yê kurdan bimîne?

Bêguman tiştek zêde namîne…

Ewê bibe weke dareke bêber, bê fêkî…

Heger kurd îro xwedî edebiyat, dîrok, roman, çîrok, helbest, rojname, kovar, malper û gelek tiştên din in, hemû jî xêra Celadet Bederxan û çend kesên weke wî ne, bêyî xebat û berhemên van çend kesan nuha kurd di rewşeke gelkî xerabtir da bûn…

Loma jî meriv çuqasî sipasî van camêran bike jî hindik e, bi xêra berhemên wan, em îro di nava miletên dinyayê da ne destvala û ne hustuxwar in….

Mala Mîr Celadet Bedirxan û hemû gorbuhştên ku min navên wan li jor nitirandin ava be, ji bo ku wan em kirin xwedî klasîkên kurdî, Mewlûda Kurdî, rojnameya Kurdistan û elîfbeya kurdî...

Li ser kevirê gorra Celadet Bedirxan, ev helbesta jêr ya heval û dostê wî hêja qedrîcan hatiye kolan:



Mîrê Kurd

Mîrê Kurd

Lawê Kurdistan

Newiyê Bedirxan

Celadet

Fedakar, xwediyê hîmmet

Cendekê wî ku di vir de binax bû

Giyana wî bilindî asîman bû

Nemiriye, zindî ye

Navê wî ebedî ye.