1. qubeqaz bi ing swan, bi tirkî kuğu ye..

heta çûyina parzemîna avustralyayê li ewrûpayê qubeqazan her tim sipî hesibandine, lê dema ku li avustralyayê qubeqazên reş dîtin fikra quqebazên sipî guheriye..

nivîskarê lubnanî (bnr: nassim nicholas taleb) di sala 2001'an de pirtûka, (bnr: fooled by randomness), lêrasthatinên xapandî'yê de têgeha qubeqaza reş'ê, black swan, li ser bûyerên darayî, piştrê jî bûyerên dîrokî, hunermendî..hwd bi kar aniye..di sala 2007'an pirtûka qubeqaza reş de angaşt dike ku di dîrokê gelek bûyer û dîtinên tiştên zanîstî bi dînamîkên lê rasthatinê, nerêveberkirî (undirected) an jî bi saya dînamîkên dizî, nedîtî pêk tên.. ji bo dînamîkên nedîtî re gotina qubeqaza reş binav dike..

li gorî vê teoriyê wekî şerê cîhan a duyemîn, bûyera 11 îlonê, înternet..hwd bûyerên qubeqazên reş in, berî pêkhatina wan, ango dahenandinên teknolojiyê yên giring texmîn kirin ne gengaz e..mîrov bi mercên jêrî de bûyereke wekî qubeqaza reş dipêjîrîne...

li gor çavnêrê divê bûyer nişkave pêk be, bi bandor bibe, piştrê hişê meriv were şûne..berî bûyerê mirov nikare tiştekî texmîn bike..dema bûyera ku qubeqaza reş binav kirin pêk hat mirov şaş û metel dimîne, daneyên bûyerê piştrê dinirxîne..ango berî pêk hatinê kes nikare tiştekî weha bipîve..daneyên rojanê girêdana bûyere îhmal dikin..wekî berî 11 îlonê kes tiştek weha texmîn nedikîrî, ku ji aliyê saloxgeriya cia'yê jî hatiye kiribin jî tiştek naguhere, kesek tiştekî weha nedifikirî, piştrê gelek şîrove li ser çalakiyê hatin kirin..

li gorî vê teoriyê dibe ku derketina daiş'ê bûyerek qubebaza reş e, berî sergirtina bajara musulê kes texmîn nekirîbû rêxistinek bi vî awayî li rojhilata navîn de bandor bibe..qet nebe berî du salan ji aliyê ramyarî, civaknasî ve kesek qala wê rêxistinê nedikirî..