Tirşik - Profîl
tirşik-profîla xendekî

profîla "xendekî"


Peyamên nivîskar yên di vê mijara [helbestên celadet elî bedirxan] de;

4. (bnr: bêriya botan)



Kanî Derwêş, ka Herekol, ka Kepir

Ka zozanên bavê-Têlî ka kê bir



Dibêjin ko Burca-Belek hilweşî

Text û bextê botiyan de ka geşî



Seyrangeha Banûwa Zîn ma çi bû

Naxuyin qet xişr û xemlên wê li kû



Ka Westanî ka Qesara ka kanî

Kanîn zozan, cihên bilind kebanî



Awan jî bit kanî Beko, ka nêreng

Kanîn ew bezm, kanî bade, kanî beng



Basiret kû, meqşibendî, terîqet

Ka şêxên me, kanî rêzik şeriet



Kanî Seqlan, Seqnefis kû Nêrgizî

Gul û rihan zeriyane, tev rizî



Ka Azîzan, şêx û seyda û axa

Kanîn ew qesr, tev bilind û tev ava



Kanî Sitî, kanî jinmîr û cêrî

Kanîn ew rim, ka huwêzî, şeşperî



Mîr Mihemê ê nêçîrvan kanî kû

Çeper li kû, kovî, hevor, nêrî kû



Ka gêra wî, Gera-Xanî, gejgering

Ka salên me, bekirbegî, xweş devling



Kanî mîrek, ka mifirdî, kanî beng

Kanî lolo, lê lê li kû, kanî deng



Kanîn çeper, betî li kû, ka celab

Nêrekew kû, pêjn û dengên qeb û qab



Bor-mirişkan tenik biye kete ba

Ez botî me diştexilim her bi pa



Ka banê me, yê Azîzan, kanî war

Kepirê de ne kozik in, ne jî dar



Pa ez bêjim, pa dizanim çi bêjim

Pa bi Xwedê wek nexweş im û gêj im



Kanî dîwan, ne diyar e xafa mîr

Ka çîrokbêj, dengbêj li kû kanî pîr



Teter li kû, Axayê-Sor û ew reng

Tenbûr û ney, kemençe û zirne deng



Kanî dawet, qelîsêl û medfûnî

Tirşik, parêv, arok, mehîr, hêkrûnî



Kanî civat, fîl û setrenc, ka zindan

Ko tê de mir, şahê mexrib, Mîr-Alan



Dotmîr li kû, ka mîr Şeref, mîr Ezin

Kanî bavê sitiya Zîn, mîr Zengin



Beg û axa kanî tovrind, kanî dot

Ne mîr mane, ne mîrîtî, ne jî cot



Ne Gurgêl e, ne Finik e, ne Cizîr

Ne rîsipî, ne kefxwê ye, ne kizîr



Ne Buhar e, ne Havîna mîr Şeref

Zivistan e, dwanzde hêv tev ber û berf



Ne dêmir in, ne şahînet, ne hevşîn

Kanî mîr Şem, kanî Tacîn û Gurgîn



Kanî ew bext, kanî bextî, ka koçer

Sadon li kû, ew serekê şevînger



Kanî mêrxas, ka xulam û mifirdî

Ka li kû man ew gernasên nedîtî



Ka zirtxane, gurz û cidî, kanî hesp

Xencer û rim, kanî şûrên rast û çep



Pira Bafet belê ev e, kevane

Kevin bûne, ne tirîne, sorane



Ji delavê qitikan ve naye deng

Kew û kevok di şînê de ne man ceng



Şeylo bûne kaniyên me ka rejû

Maziyan de ne pel mane ne gezû



Kanî Xanî, Feqeh-Teyran û Mela

Ê Cizerî, ne jî Batê, kes nema



Şax li kû ma ka Berwarî, ka Dêrgul

Tu tişt nema, wemirîne deng û gul



Kanî Xêrkan, Harûnan û Jêliyan

Şûvî li ku, Welat-Kelhok û Goyan



Batûyan kû, Welat-Kilîs, Sipêrti

Ne Soran in, ne Mûsereş, Silopî



Kiçan, Teyan, Dûdêran kû ka Mîran

Hacibêra, kanî Şernex, Garisan



Ne Hesinî, ne Elikî, ne Memî

Eruh li kû, ne Alîyan, Gergerî



Ji garisan ne koçer in, ne dêman

Kanî Zêwkî, Welat-Kêver, Ebasan



Dawûdiyan, Omerkan jî, ka Kheran

Ma kher bûne, tu deng naye ji tuwan



Kanî Xaltan, bira Zerdeşt, Hewherî

Şûrkêşên me, filehên me Hevêrkî



Ka şikefta mîr Miheme, ka perî

Kanî Dasnî, kanî keçên surperî



Kanî Şingar, ka xwalên me, yezîdî

Belav bûne, bê rêzik in bê serî



Dêra-Reben weke berê vala ye

Hejale jî diyar niye raza ye



Mifiryan kû, kanî lavij, lajebêj

Tîr û kevan, şûr û mirtal û destrêj



Ne eşîr in, ne bajarî, ne fileh

Burc û kelat, ne segman in, ne şergeh



Kevnar ne man û nayin pê tu nûjen

Tarî her der, ne kulek in ne rojen



Di Tanzê de ne feqeh in ne mela

Medresa-sor xerabe ye ji nû va



Kela Ewrex her bi ba ye, kela kevn

Tê de îro pîrhevok in û çend tevn



Kanî Şêx im, Evdirehman garisî

Ew jî kuştin sorgula me çilmisî



Herê lawo tev de çûne nînin nin

Destê me de ne hesp mane ne jî zîn



Kurdistanê tu abadin, her heyî

Îro, sibe û hergav jbî dê hebî



Celadet Elî Bedirxan



(Ji giyanê Şêx Evdirehmanê Garisî re)



04.03.2015 01:24 | xendekî

3. (bnr: were dotmam)



Were Dotmam



Ji Haco axa re...



Dotmam welê ye, heta mirov xwe nas dikit mirov emrê xwe xelas dikit.



Ez pîr bûme. Di derxika canê min de çil Buhar bişkivîne. Qurma bedena min çil Zivistan dîtine. Bi sedan ba û bahosan ew hejandine, bê hejmar berf û baran tê re çûne.



Herwekî dibêjin ciwanî bizaniya pîrî bikariya. Lê pesn ji Xwedê re ko hêj ewçend ne pîr im ko nikarim.



Wekê ez jî ciwan bûm, simbêl hêj nû avêti bûn ser lêvên min, dilê min bi hevîniya delalan hildavêt, hon ne yek, ne dudo, ne deh, ne bîst bûn. Kej û gewr, esmer û genimî, bejnbilind û navîn, kinên we jî hebûn.



Hon hemî ji min, ji me re bûn. Me kîjan bixwesta, ne ewê, ne mamên me, ne digotin no. Lê min, me hemîyan nizanî bûn. Çavên me bi we, bi bedewîya can û giyanê we ne diket.



Me dev ji we berda bûn. Yekî biyanî dihat, hon dixwestin. Me ji xwe re ne dikir namûs. Hon dibirin. Hon bêqedr dikirin. Di rêzika dinyayê de hon tayih dibûn. Ev ne sûcê we, lê yê me bû.



Hon di gulistana mala me de gul û bişkojin bûn. Baxvan û dîdevanên we em bûn. Bihna we a xweş, rengê we ê geş û birewş tu dibêjî qey ne ji me re bûn. Em pê ne dihesiyan. Me ew ne didîtin.



Yek dihat, destê xwe drêjî we dikir, hon diçinîn, dibirin. Pêde welê bû. Hon, gulên gulistana me dihatin çinîn, me guh ne dida, em pê bendewar ne dibûn.



Rojekê, me hew dît, gulistan bê gul, daristan bê bilbil maye.



Em di himbêza jinên biyanî, hon di bin çengê mêrên nenas de.



Bi vî awayî me xwerûtîya tovê mala xwe, tovrindîya malbata Azîzan winda dikir.



We zaro dianîn, li me, li xwalên xwe dihatin. Merd, cwanmêr, xweyrûmet. Ji bavên xwe re namûs dikirin.



Zarowên me li xwalên xwe dihatin. Xwalên wan kurên kê? Ji kîjan ra û nijadî? Ji kîjan mal û malbatê?



Wan navên me hildigirtin. Yên we ko ji zikê mala me derdiketin li ser dra bavê xwe şîn dibûn.



Herê dotmam, keçmama çeleng, tu çûyî, hon çûn. Em di destê jinên biyanî de, hon di bin rikanê mêrên nenas de.



Zarowên we xwarzîyên me ne. Lê ne xwarzinen adetî. Li şer xwal û xwarzî. Lê ne xwarzîyên me. Ji ber ko ne ji nijadê me ne, xerîbî wî nijadî ne. Carin hene, neyarên wî nijadê pak in jî.



Belê li şer xwal û xwarzî. Xwal û xwarzî li rex hev, berê wan li armancekê şer dikin. Xwarzîyên me li me radibin. Berê wan li berê me ye. Em armanca wan, ew armancên me ne. Heçko em ji hev re polik in. Bi destên hev, di destên hev de dimirin.



Dotmama delal, ma ne heyf e, xwîna zikê te bi xencera min bête rêtin. Ma ne mixabin e, kekên te bi berikên berê zikê te bikevin...



No! no! dotmam, heyranîya pismam, êdî bes e, hew bibe jina xelkê, bes bibe dêya nekurdnijad, vegere were himbêza pismamê xwe, paxila kurmamê xwe.



»Vegere« ev ne gotinek rast e. Em nikarin ji te re bibêjin »vegere«. Ji ber ko tu ne çûyî, me tu rêkirî. Me bi destên xwe tu hinartî mala xelkê.



Himbêza xwe veke ez ji te re têm. Min himbêz bike. Min wek mêr, pismam û her tiştê xwe maço bike.



Dotmam, min ji te re got ez pîr bûme. Lê pîrîyê ez hişyar kirim.



Buhar ciwanî ye, Zivistan pîrî. Zivistan piştî buharê têt. Di Zivistanê de Buharinen veşartî hene.



Herê dotmam were, xwe berde himbêza pismamê xwe. Ezê ji te re, ji Zivistana xwe a sar Buhareke germ çêkim.



Were dotmam, heyranîya pismam were, xwe di germîya dilê min ê ciwan û ciwanîya min a kevn de bigermîne.



Were dotmam were, ez stûna heyîna te a stiwar im, tu jî bibe rewşa jiyîna min a Rewşen.



Celadet Elî Bedirxan



04.03.2015 01:15 | xendekî

2. (bnr: bilûra min)



bilûra min a şîrîn

tu di sariya sibehê

û hingûra êvarê de

hevalê bêhevalan,

destbirayê şivan û dilketiyan î.

dengê te

hêstirên dilên xemgîran,

silava ji hev-veqetiyan,

girîn û zarîna dilketiyan

tîne bîra min.

bilûra min tu î,

xemrevîna terkeserên dinyayê!



dengê bilûra min,

çiya û zozanên bilind,

kaniyên bi gul û rihan dorgirtî,

guhê şkeft û serê zinaran

guhdarên te ne!

û sira bayê xerbî

te di nav pelên darê de digerîne.



bilûra min, were emê

bi wî çiyayê bilind re

bi hewa kevin,

û bibin cîranê bayên xurt



û hevalê kimtên wan

yên bi mij û dûman,

û tê de dengê xwe berdin,

û zarîna dengê me

bikeve nav kortal û geliyan

û bêcaniya erdên jêrîn

bihejîne;

û pêlên ava heftreng

ên xemzebaz

nalîna me bigehîne

deşta sirûç û diyarbekirê;

û beriya mêrxasên berazan;

û kalîna berxan

tev şehîna hespan

li me vegerînin.



bilûra min, binêre û bibihîze!

roj çû ava,

stêra êvarê bû geş,

kolosên çiyan ên gewr

û hewraniyên wan ên sor û zêrîn

bûne çûn;

û pêlên ava şevê ên reş

ketine deşt û newalan

heta rûyê gir û kepezan.

di qeraca de

kevir piyê şevgera dixapînin

û bêdengiya şevê de

pêjna lingên mêrxasan tê.



bilûra min,

dengê xwe berde!

dinya, mîna zarokekî berşîr,

ket dergûşa xwe;

dengê xwe berde, bilûra min,

û jê re bilorîne,

xema wê birevîne!

bilûra min tu î.



xemrevîna terkeserên dinyayê;

û li rohelatî

dema ko dinya hişyar dibe

ji xew radibe

ji me re

strana azadî û serbestiya

kurdistanê

binehwirîne,

û dengê wê stranê, bila,

mîna tîrêjên rojê ên pak û zêrîn

bikeve nav dil û guhên me.

bilûra min,

tu î xemrevîna dilketiyên welêt.



Celadet Elî Bedirxan

(seydayê gerok)



04.03.2015 01:14 | xendekî

1. (bnr: celadet elî bedirxan)



(bnr: strana mirinê)



STRANA MIRINÊ

Piyana jiyana min hêj tejî û dagirtî şikiya

Emr û hestiyên min pê keserên giran heliya.

Hêstir û girîn, ax û zarîn,

Ji derdê mirinê re ne tu derman in.



Siha mirinê bi ser serê min de tê;

Saeta min a dawîn lêdide;

Mirininê li nêzîkî min kiriye;

Xuya ye; ez ê bibim mêvanê ax û qebrê

Ma ez çi bikim?

Tiştek li destê min nemaye

An girîn, an stran û dilxweşî.

Ez ê bistirêm !…

Ko hêj dest û tiliyên min,

ji darê tenbûra min hê sar ne bûne.

Ez ê bistirêm !…



Mirin min dixapîne û dilorîne;

Ez bûm, cîranê mirinê;

Dengê wê ê zîz û giran tê;

Û dikeve guhê min,

Gava saz dişkê ;

Teqîn jê tê ;

Mîna teqîna tifingekê.



Çira berî mirin û vemirandinê,

Bi şewq û lehba xurt dibiriqe;

Roj berî roavayî

Hîn mezintir û pehintir dibe.

Bi tenê em; însanê qels û reben

Li ber mirinê,

Hîn feqîr û belangaztir dibin,

rojên xwe ên borî tînin bîra xwe,

Û wan dihejmêrin;

Ax û ofa dikin û didin girî

Ma rojên borî çi ne?

Ma kengê hêjayî girîn û hêstir in?

Rojek e, dîsa rojek e;

Saetek e, dîsa saetek e;

Yê ko tê mîna şev û roja borî ye.

Carna êş û xebat û kêf û şahî;

Carana ax û of û girîn;

Carna di nav gul u gihê,

Carna di nav ax û herî;

Û dawî…

Şeva tarî bi ser me de tê.

Yên ko ji nezanî û timakariyxwe

Dest davêjin salên berî û rojên borî

Û wan roja di bîra xwe tînin

Destê xwe vedikin û parsekiyê dikin;

Wê bibînin

Emrê çûyî venagere; rizqê çûyî na ye dewsê;

Wê seh bikin;

Hêviya wan vala ye û mirada wan bê xeyr e.

Jo bona min

Ko tu cara rehê xwe erdê ne da

Çûyîn; bê girîn û zehmet e;

Ez ê herim

Mîna pelekî sivik

Ko ba ji darê diweşîne

Ez ê herim bê ax û zarîn;

Bê Şîn û girîn.

Girîn û hêstir ji bona çi?

Ez ê herim!

Mîna ba û bablîsokê,

Mîna av û ronahiyê.

Xwedê dilê min

Li ser sindiyana jiyînê danî;

Û bigirane û zompên qehr û xweşiyê

Lê da.

Qehr û qîmeta saxiya min çi ye?

Dilê min ji dinyayê sar bûye;

Lê ez qedrê jiyîna xwe hêj digrim

Heta ko bikarim

Li ser rêka hêja bimirim;

Xwe bidim kuştin.

Şeva tarî bi ser min de tê.

Ez mêvanê gor û tirba me;

Lê ez ê bistirêm!

Ko hêj dest û tiliyên min,

ji darê tenbûra min sar ne bûne.

Ez ê bistirêm!….

Berî mirinê

Ax û zarîn, şîn û girîn ji bona çi?

Ez ê bistirêm!

Ko hêj dest û tiliyên min

Ji darê tenbûra min sar nebûne.

Ez ê bistirêm!

Strana azahî û serbestiya welatê xwe,

Û dengê stran û tenbûra min

Li çiya û zinara,

Li deşt û zozana;

Wê deng bide



Celadet Elî Bedirxan



04.03.2015 01:11 | xendekî