1. ximbil: bûkik, kukla

pirêze: vir û derew

carîkirin: piştî ku firaq hatin kefkirin, şuştina bi avê

çelexan: jinên şerûd, cadoloz

herêm: bağlar/amed

2. prêze: bahane

mînak: tu vê buyerê de neheqî, ji xwe re prêze çê neke.

3. kewijî : alûde, müptela, bağımlı.

5. (bnr: mot):dims

(bnr: dapû kirin): hênijîn

(bnr: mit): strî an kelem

(bnr: mitik): nexweşiyek e bi tirkî veba ye..mittikê romê jî dibêjin. di nav nifiran de weke (bnr: mitikê biro) têt karinîn

(bnr: havka): bûdele, xêvik, çors, çols, Yen ku şûne de deynakin re têt karînîn, an şûna axaftinê nizanên re dibêjin,..gelo rastiya nivîsînê rast e, divê ya rast havka be..lê min weha tomar kirî..

herêm: eşîr:atmî-baliyan meletî, mereş

6. karixî : peyva piştî kar a her gav tên kirin rewşa dil nîşan dide mînak: ez ji te karixîm

penceşêr : qanser, nexweşîya herrî giran mînak: penceşêr pide hat

dehs: warimandêna goştê diranan

7. (bnr: sifto): siftê jî tê gotin..pêşî pêşîn ewilî weke; siftê ez hatim

(bnr: roy dan) 1- nîşanî dan 2- hîn kirin

hîneke roy min bide da ku ji ezmûnê derbas bibim..

(bnr: gepir): şatik, patik an çema stû ye..

8. bissekine ez jÎ bi şekakÎ çend peyvÊn cûda ji bo we çe bikim:



zÎrtanos: ew peyva tÊ menayaka mina peyva tirkÎ 'soytarı' ye. lÊ nizanim ji ku derketiye. hebek li peyvÊn ermenÎ diçe. ixtimal heye ku şekakan ji ermeniyan girtiye.

'gava çÛy mektebÊ dersÊ xwe çalişmiş bibe eke zÎrtanosan mere internet cafeyan!'



kÊrsele; menaya wÊ jÎ nezdÎke zÎrtanosÊ ye, lÊ ew hebek dÎn bÊgunahÎ ye. ji ber ku wÊ zÊdetir ji bo ew kesÊn teral dibejin.

'bangÊ wÎ kÊrseleyÊ bike bila rabe, bes e raket!'



arrazÛl; her hal ji bo wÊ bi kurdÎ dibejin 'nehs'

'ew dergÛşa çima arrazulÎyÊ dike, nebe birçÎ bibe'

9. (bnr: hiş nebîrin): aqlê mîrov tenêgehî, hişa min nebire bê ez ketim wî halî, hişa min nebire ku balafiran çawa difirînin, hişa min nebire ku tu demekek kin de çawa dewlemend bû...

(bnr: fismirî): kesên ku ji bin ve an bi dizî tiştan dikin an birêve dikin..ne peyvek heremî ye, fisgenî dibêjin hîn deran

(bnr: çirçirik) sîsirk

(bnr: çekçekî,) çekçekok kulî, kullî

(bnr: bocî) ne peyvek herêmî ye.. kudikên biçûk de dibêjin di nava dijûn û xeweran de dikartînîn weke, bociyê li ser sergînan

(bnr: kut) keçik, qîz, mînak: bangî kutan bike werin mal,

yek jî wateya ko heye, kerek kut, an dasê kut ku daran nebire

(bnr: kinkor): navê gihayek e ku li ser çiyan hêşin dibe, bo sewalan zivistanê xwarine kom dikin

(bnr: guçikbal) hema bi tirkî "kepçe kulak" e..

(bnr: halmisa) yên ku tim dixwe û xwe difikirî re dibêjin, dibe ku ji hilma seyan pêk hatibe..

(bnr: çavbal) kesên ku çav mezin, çavên pir vekirî..dema meriv tiştekî ditirse bibikên çavên mezin dibin.. lê çavên hîn kesan hînek mezin dibe..

(bnr: bivilgir) yên ku kunên pozên mezin û fireh re dibêjin

(bnr: pişt li min firî); dema ku tiştên giran radikin an pir diwestin dibêjin, pişt pir diêşe..

(bnr: têbîre) têbîrê hatiye an têbîrê çuye, ..hwd pir wext derbas buyê ku hatiye, lê dema borî ya nezîk e

têbîrê hatiye mal, têbîrê çuyina nava bexçê, têbîrê rabuye..

(bnr: galt);cureyekî merşan e an xîlikan e, di kovara bîrnebûnê de pir dikartînin..

(bnr: pî kirin) pî bi wateyek dîn mil e jî..avêtin ser piyên xwe an milên xwe, wek lodên gîya pî kirî bir ber derî ya xaniyê gayan danî...

(bnr: pal bûn): çav berra dan, weke pir mezê kirin..yên ku pal merîvan dibin re pelo dibêjin ku neyînî ye..

yên ku pal merivan dibin pir û bi baldarî meze dikin.. tiştekî ne baş e.

10. "mizewr": ewrên pir-tenik ên li sertaserê esmanî vedigirin; nîshaneya hatina nixteyê (barîn) ne. Heye ku ji "mij-ewr"ê pêkhatibe. li milê rojhilatî yê herêma badînîziman heye ev kelîme.

11. "nixte": barîn, hewayê bi barish (bi tirkî 'yagisli hava'). Lêkera wê jî heye: "we diyar e ku dê nixtît."

12. (bnr: hayti) zû, bi lêz, mînak: haytika da ku em herin,

haytikin da ku em wî karî tevakin...haytikin ku em genim zu biçînin..

(bnr: qerce,qarca): qevirce, dema nok hişk dibin ku ne pir hinek terr, komek an desteyek nokan dişêwîtinin, dibirêjin dixwin..li banê( çêre, çergeh )( bi tirkî yaban )şivan pir dikirin.. ji vê ra qarca dibêjin..

(bnr: qimircix)cureyek kêzikek firokî ye, dema nezîkî mîh an pîrça mîhan de devê însanên de dirîn, an hêka xwe dihêlin, gewriye însan bo vê dipêrçive..

dema qimircix devê însanên de rî gewriya însên dipêrçive, ji bo xweşbuyîne cixarê vêdixwin.. bi duya cixarê kurmên ku helîştî dimirin..dêma ber çêrandina mîhan de bo qimircixan meriv hinek baldar dibû..tiştêk eceb e..

(bnr: nikunyo): teze,anha, nuha, niha, weke nikunyo hat, anha hat..

(bnr: hûte kirin): çikilandin, daçikandin an terekirin

(bnr: gerindoz) mîna gurê manco ye, di nav çevronikan de (çîrokan) de derbas dibe

(bnr: keşkere): kaşkara, mîna nerdevanên e, bi textan çedikin çar pî ne û bi kişandin an barkirina tiştan dikin, bi van re li bexçeyan de qasêyan mişmişan dikişînîn..

(bnr: gever) reya avê , bi geveran avên bexçên av didin...

(bnr: meqet)dîvanên textinî, yê hesinî re somye dibêjin

13. (bnr: çêmik): yên cirnexweş, tim ber xwe fikirîn tevdigerin re dibêjin,( divê hîn baş were rave kirin)

çêlekên ku ji naxirê direvin dikevin rez û bexçeyan xelke re, weke mangeyek çiqas çêmik e bi nav dikirin..

(bnr: sepet): bin erzên re dibejin.. dema em zarok bûn em diçûn diziya alûçeyan, an erûgan digotin

bikin heta wê şekiriye bixwin, bixwin, beriyê xwe tiji kin, pêşiya xwe tiji kin, li ser sapatê xwe de birêjin..

(bnr: pas hiştîn): vekirî hiştîn, kîp (çîp) nekirî helîn, derî pas hîştin

(bnr: qullak,) sewalên ku bizin, beran mîyan re bi gelemperî bi nav dikin..

(bnr: cû kirin): dema ku bangî mirişkan dikin cû cû cû...dibêjin mirîşk tên genim an nên davêjin..

(bnr: arojê)nezîkî bi tirkî mîna " siktirr an hadî lan " e..

dema yek tiştêk neyînî dibêje peşîya gotinên dikartînîn

a: apo, pirsek min ji te ra haye?

b: da bivê ( beje )

a: li mektevê dibêjin hazratî mamad gelek jinan re zewiciye, keçikek neh salî jî hilgirtiye, rast e?

b:??arojê, siktir be ji ku hatiye vir va here, li mektevê tiştên wayn(weha) royê(hîn) wa didin..

a:walla az novêm (nebejim), li mektevê hoko (wîsa ) divên (dibêjin)..

(bnr: qirlend) bi tirkî kirlent e.. ji peyvek îtalyanî ketiye balîfên biçuk re dibêjin

(bnr: havuskik), pir hindik , havuskik av, havuskik dew..hineka herêmî ye..

(bnr: mizxane) jurêke ku mîrov dimize, şuna tuvaletê dibêjin, lê hîn deran wate guhertiye şûna metbêxe divên..

(bnr: bilom,bilêm) gelo ya kurmanci ye, bilom ev çû ?

(bnr: tarka) sewalên weke çêlek mange, golik an noginan re bi gelemperî divên..

(bnr: lolo): tîrmîrov, weke tîrmar tîr merîvek e,

(bi kurtî) bere gundî diçûn çiyan bo sewal zivistanê bixwin giyê kinkorê kom dikirin.. hinekan digot merîn felan derê li wir lolo heye, hin gundî bawer nekirine çuyin wê derê.. dema komkirina kirkorê de ji dûr ve dîtîne ku merivek pir zirav û dirêj ber bi wan tê..ku tiştekî mîna cinawir e... ji dur bang wan kiriye: alo lolo hala merin ku ez jî werim hindê we.bo ve yeke navê wî weke lolo binav kirine ..xof û tirs ketiye ser gundiyan ku top (kom) kirina kinkorê berdayîne û revîne....

14. nanê tenik: nanê ku herî zirav hatiye lêxistin

kuşatî kirin: henek kirin,

şik nebirin: sersarî tevgerîn, mînak: şik navê ku rabe ji mevanan re xerhatine bike

xiş hev bûn, pir westîn, yê ku ji berbangê heta evarî şuxûlî xiş hev dikeve

dorcok, savara an bilxura ya herî hur

lotik, lottê (ji bo jinan) jinên ku ji karan xwe neeşînîn, nazenîn, xwe nawestînîn re dibêjin..jinên ku bi aşûnî, erçelî an havkayî tevdigerîn re dibên..

rantala;yên ku teral re dibêjin, giranî kar dikin an bi giranî dişixûlin, ramedîne hez dikin

cîp: pir pir, mînak: cîpta cîpta bi karkonî (kerîtî) dilive, cip a heremî ye..

gildik: pişqûlên miyan an bizinan re dibêjin

mirovên pir qutik û lawaz re jî weke nav nûçik dibêjin..

tayîz, tayizîn; wenda bûn , ber çavan wenda bûn 2.revîn (sewal)sewal dirêvin diçin wenda dibin,dema bo însen gotin bi tinazî însen dişibinîn heyvên..

sersî: dana sibê an roj diçê avê sîya çiyayekî an girekî dadikeve vê re dibêjin sersî daket...

hundira min gir dibê: bi tirkî midem bulaniyor

qerî=dîşlîk, qeriya min naye, hawunya min naye ( avuntum gelmîyor canim sikiliyor)

damelîsin çok dan

ger kirin, xistin erdê

lêniştîn, sîwar bûn

firfirik, perwane

kurhişk: şûna serhişk

heyat: hol an salon, ne peyvek herêmî ye..

qertîş=qirtîş ne peyvek herêmî ye..

dêmariyen (dêlemar, pifa diyamar, bûkmar, balîfamar, an marmaroka kesk) reş, an gumgumokên reş û gir, dema zarokatiyê digotin ku we du gumgumok ser hev de dîtîn, atletê xwe bexin bavêjin ser wan ji xwêde xwastekeke bixwazin, an niyaz bikin, ku xwesteka we dê were cîh, ku min du se caran gumgumok ser hev dîtîn lê bi ditîna min dêmariyên reben ji hev veqetîn û revîn.. tiştêk hêma nê pekan e

bandal : bend e heremî ye.. dema berê gundiyên belengaz û bêerd bo zikê rojanê bi salan li ba kesên ku dewlemend dixebitin.. digotin felan kes ketiye bin bandalî felan kesî ye..



bezin hev= hev girtin: bi hev re pevçûn

mixurbî, morî an gerikên ya herî biçûk re dibêjin

pinîzga motka herêmî ye..hêka ku pîna an pûnga mîrişkande dihêline da ku mirîşk were ser hekê de hêk bike.

ji kurxê sar kirin(kurk: )dema ku mirişk dikeve kurxê hêk nakê, ji bo ku mirişk nakeve kurxê mirişkê digirin heta serî dikin avê sar, demekek kurt mirişk di nava avê sar de dimine ku ji kurxê sar bê..mirişk ji kurxê sar nebû cardîn wîsa dikin..

15. (bnr: kilbitan) ji bo maşe'yê.

16. dewre vajî, ruyê nerast e tiştekî,, ji bo kincan xwekirine de te wateya vajî an bi tirkî ters e

min atletê xwe dewre xwekiri ye

te fanurê dewre xwekir..an ruyê nerast xwekir..

şilqî nanê ku nerekûpek hatiye patin e

cilx, cilxî şiverê, reyên ku li çiyan, newalan, giran ku bi hatin û çuyînê ve pêk hatiyê.

pizpizik fîq, dûdik ku ji GULIYAN BIYAN çêdikin..

17. fînofazik kêzikek biçûk e, koziya xwe bi qumê çêdike, şeklê kovik e ku kêzik, gêrik an tiştek ket kovikê nikare derkeve, ku bi qumê nikarin hilkişin.. fînofazik ji bin erdê neçîra xwe dikişîne..

çivar yên terwende an nişmî re dibêjin lê bi henekî dibêjin, tîtîza tirkî ye lê henekî ye..

serçav tim toz û tewarê,,, çivaro edî paçikê( devling) xwe paş dikî (paqij)

yuxa bi tîrkî yuka, zirav dema ku mewîjan rêdixin dibêjin yuxa an firk rêxin ku zû hişk

bibîn, an pestix li ser cawan yuxa rêdixin(raxistin)..dibe ku bi tirkî be.. nizanim..

lexme dehf, tehn

milamat: melamet, berbad

qenare tolaz, yên ku bê kar û teral in, tim li ber ramedîne..bo kuçikan jî dikartînin..CARA YEKEM DI hejmareke KOVARA BÎRNEBÛNE DE RASTIYA VÊ PEYVÊ HATIM.. WEKE DÎN LI tu deran min nedît..

gumiş kuçikên biçûk in, mîna bonciyan e lê ji bonciyan cuda ye..

kirnijîn hirijîn,denge ku hesp an bergîran dikin e..weke ahîîî haa ye

fîl rengeke bo ruyê mîrovan dibêjin, zarokek çiqas fîllik û rindik e

gir mezin gir bûn bûn mezin bûn

xaşil nû, teze, şekalê min hîn xaşilê dibe ku tu navêjê

bidiş bîdonên biçûk in pê wan benzîn an avê dibin tînin...pir tê karînin ku çawa neketiye ferhenge..

18. yoz keriye mihan re dibêjin, dibe ku tirkî be.. nizanim..

gilgil di ferhenge de heye..dari ya tirkî ye, di ferhengê de garis gotiye lê garis lazût e ne gilgil e.. peyvek ermenkî ye..

porrik,rişa, pora garisan e

broş, beroş mina quşxane ye,

pitnî pîs û pitnî, ser çav gemar, neşûştî..belkî ji vir tê lê ji wateya pintî ( tima ) ya tirkî cuda ye..

cî nivîn, mitîl nîn e.. mînak: mitîlan bîne ciyan - bi tirkî yatak-rexê ku mevan rakevin..

palîl, ji hev ketî, dema ku revê diçîn lingên xwe li erdê xuş dikin..

şaverdî: pejmûrde, kesên di nav kinc û bergên kevn re dibên, li semsurê navekî eşîrek e, dibe ku bo wan bejin..

similyo bîsmîllah

şanê; înşallah

kuşne;texlîteke riz a bêj e, bo heywanan kom dikin, tirkî burçak dibêjin lê dibe ku ne burçak a tirkî be..

tatê, li gorî çavkaniyeke peyvek ermenkî ye..dema pitik karî li ser piyan bisêkine an hê nû revê diçe dibêjin," tatê gindir gindir gindir tatê..."

taxim, ne herêmî ye..sînorê zeviyan e,

ziman, car caran bo kilîtê ziman dibêjin

sind sindî, meqesen mezin

pişik, bo ezingan minak; du se pişkan bavêje êr ku ar (agir) gur be

çiqin,çiqîn,bi tirkî bohça ye an mîna xurc e.. tûrik û çiqîn ne mîna hev e..

işqîn, aj, zîl, bi tirkî tomurcuk e..

Cixa, işqînên hê venekirî

kirr, kirrik, bo çandinê erde ne baş, mîna axê gilê ye ku çandin nabe, dibe ku bi tirkî kîllî toprak be..

şorik, şorrik, gilêz, lîçik mînak : tim şorrik di dev de..

pişim: zimanî zarokan mişmiş

tap, tappik, eniya rast an dûz e

çolik, toraq

beserek, kesên qelew û direj weke îzbandût re dibên..

kuş, kuşik, bi tirkî sivrî kulak

çîk çirûsk, olim ( bi tirkî alev) ên êr de derdikevin

pêlênan, pêlênok: pêlik, pêpelûkên nerdevanan

atê daye, dayik

anê bi tirkî nene

19. (bnr: barike)

20. (bnr: kûç) tê wateya kevir

(bnr: bestik) ji kevirin piçuk re tên gotin

(bnr: ziwan) xalên yên reş ser ruyÊn mirov derdikevin re tên gotin bi tirkî " siyah nokta "

(bnr: nemeş) nişanÊn bin bandora tavÊ li ser laşÊ mirov derdikevin re tên gotin. bêtir gelÊ skandînavan li ser ruyê wan hene

21.

hur, jinan re hurrê, meran re hurro, yê tim tûreyî, tim hers tevdigerî, bê feraset…weke, hurrê çima tim bar bar dikî..



vîj vîj kirin bi tirkî *dir dir etmek* vîjo an vijê ;yên ku tim vîj vîjê dikin e

darivîn: dakirin, nisilîn, dapalîn

bi henekî yen ku qelew re dibêjin hindik bixwe ku tu hinekî darive, ku lawaz bibe

qirş : qirniyê mihan, bizinan

weke di nava dijûnan de, qirşê qunê pêz…qirşê...

ximîn bi girani kelîn, dema yên ku tim bi hers xwe bi xwe diaxfin re çi dixime dixime dibêjin… xwe bi xwe tim dixime marûmo ( mahrumo)…



picê, picik; golikên biçûk re dibêjin..



(herêm; eşîr: baliyan-atmiyan , meletî, mereş)

22. ew peyvên ji gundên qaşan in ku min di malpera wan a jêr lînk dayî de wergirt.

http://gundiqasan.tr.gg/________KOYUN-DILI-HAKKINDA.htm

gundek ji wan cîranê gundê min e ...devoka me mîna hev e lê hîn peyvên ku min nivîsî di malpera wan de heye, hîn peyvên ku min nivîsî di malpera wan de tune. hema hemû peyvên ku di malpera wan hatiye rave kirin li gundê min de jî dikartînin..wateyên peyvên jêrî ku min nivîsandî, nizanim ....pir pir fikirîm lê di derheqa peyvên jêrî de tu tişt nehat bîra min mixabin.. an ez ji yekî bipirsim an jî hevîdarim ku rojeke yekî ji gundên qaşanî were li vir û peyvên jerî bi minakan ve rave bike.

peyvên ku wate an jî bikaranîne nizanim ev in.

êrnok: rezîl, bêfihêt

qalmiz: mizek

gêçe: hêl, alî

zirçîkê: bi tirkî "den berî"

fîllur, kakul: sol,pelav ( dibe ku hîn cureyên solên bin)

qelê, qelê kirin: bi tîrkî söbelemek e

zêrze: koz, kilît

dwêl: zarok, zar, mindal

malik: lîstika malbat pirsîne

geladex: lîstîka penc keviran ve lîstin e..

gilçin: di heriyê de lîstika ço daçikandî ye...

tîtirman: bi tirkî firildak

kelexwuh: xwîdanê stresê ku daketin

maris: zexel, tembel

cure, curik: siska, lawaz, biçûk

cêwik: berî, bi tirkî cep

teneşîr: xwarinek ku bi şîr, savar û birincê çêdikin...

tepleme: nanê qalind an stur e..

23. mizê sê, mizzik sê: dijûnek e, bi tirkî "ît îdrari" ye lê di nav xeweran de dikartînîn

bilin: da bilin an da êrmîş bin bikevin rê. an jî herin e,

da bil =da here.

cagad: di nava malan de evrazên biçûk in, weke cagadê tenya xaniya me û malê îbromî çûk ( biçûk)

malê li ber manan .. bavê bavê min î rehmetî pir dikartînî. malê ku tim li ber mana ne. mana bi tirkî bahane ye. malên ku tim bi tim li ber manane ji karan direvin e, kar nekin e.

dil baz girt: pir şabûn.. dilê te baz girt an tu pir bi şa bû. ez ketim lingê min xiş bû ( şikandin) da dilê te baz girt tu pir şa bû..

lavo bûn: bi tirkî mîna oyalanmak e, lavo dibin lavo dibin, nivro tên zeviyê edî dibêjin emê bişûxulin .

hêrem: atmiyan-baliyan tevhev

24. li malparê şekakiyan de nêzikî 65 peyv nivîsinê û wekî bêjeyên ferhenga şekakiyan rave kirine...ji ber hînbûna hin peyvên nû ve, gelekî keyfxeş bûm..

http://sekakan.wordpress.com/ferhenge-sekaki-savak-sozlugu/

devoka kurmanciya şekakiyan wekî zaravayê kurmancî hatiye gotin lê şekakî dibe ku devokek kurmancî be, ne zarava.. ji bilî çend peyvên ku cara yekemin li wir dibinîm, weke devoka şekakî hatiye nasandin, gelekan wan bêjeyan qasî ku dizanim ji aliyê me baliyan û atmiyan, kosiyan, qaşan, gelleriyan, rişvan..hwd hemû kurmancên herêmê ve dikartînin..ku raveka hinekan de bi min kemasî heye û dibe bi mînakan ve were rave kirin..



-çekçekû; çekirge. Bu kelime Şavak ve Malatya-Maraş yöresi Kurmancisine özgüdür. Standart Kürtçe (Kurmanci) de “çekirge” için “kulî” kelimesi kullanılıyor, hatiye gotin..

çakçakû jî bilêvdikin cureyek kulî ye, kulî navekî gelemperî ye çend cureyên wan henin navek din hebû anha mixabin nayê bîra min..

-"glêle: hortum (bi kurmancî ‘bablîsok’) hatiye gotin

di ferhenga îzolî de ev peyv heye. weke ba me bablîsok nabêjin "gilêla" dibêjin..



-"cinnorek : bir nevi masal, güney kurmancisinde ki karşılığı ‘çirok’ olan kelime" hatiye gotin

ku di devoka me de "çevronik" dibêjin..şewaz hinek cuda ye ev jî tiştekî asayî ye..



-theyr: dolu (bi kurmancî ‘zîpik’ yan ‘gijlok’) hatiye gotin...

bi kurmancî teyrok jî dibêjin



-xîrnik : sümük (katılaşmış)

peyva ku li ba me pir tê bikaranîn, lîçika hişkbûyî û zeliqiye re xîrnîk jî dibêjin,,



-buhşi (bûxşi): testere . Aslı buhçi olan Türkçe kökenli bir kelime.

dibe ku bûşqî ya kurmancî bibe buhçî...



-şujîk: yoğurt veya peynir suyu

şûji jî dibêjin ku şûjî vexwarin li gurçikan re pir baş tê....



pivok: güzün habercisi yayla çiçeği

bi tirkî çîgdem dibêjin..



ıspıng: Şavaklıların Türkçe ‘yemlik otu’ denilen pişirilmeden yenen ot için kullandıkları isimdir. Tuzlanıp yenir. Bahar mevsiminde baharlık yaylalarda yetişir

spinga kurdî ye ba me siping dibêjin



gû berdan: (kulak salmak): bir Şavak deyimidir. Tembelleşmiş, mızışmış kişiler için kullanılır.

-guh berdan, dema nîvro mîh serê xwe berdidin erdê û gûhên wan dikeve jer.. weke çomo merivek tim guh berdayî bû..



kovik: …

bi tirkî saf saftirik re dibêjin.. ser kovik



kurînk: (su veya saman) oluk

wekî kurink bilêv dikin jî



tirş :ekşi, tırş, ayrıca bozulmuş kokular ve tatlar için de kullanılır..

weke mast tirş bûyê, mast xera buyê lê dîsa tê xwarin..

...hwd

26. tu zik merivan de nemîne

dema ku yek pir kenî dibêjin..rewşa dema ku yek pir kenî tu zik jê re nema ye ..ji ber ku meriv pir dikene..belkî zikopişto'ya herêmî ye...wate bi tirkî yekser "gulmekten hîç karnim kalmadi" ye ..lê nabe..

mînak: wî guhdar bikin ji kenan tu zik merivan de namîne...

dema qalê tiştên hatî serê xwe dike ji kenan tu zik merivan de namîne..



oxo (n)

wekî sawerek e û bixwe heyinek xeyalî ye bo tirsandina zarokan dikartînin..dema zarokatiyê digotin nanê xwe bixwin, baqil bibin ku we weha nekir emê vê bidin oxoyê..oxo hat ê we bibe ho! em ji oxoyê pir ditirsîn..di şevan derdiket û di tariyê de di nav daran, zeviyan de xwe vedişart wekî merivek rû tarî tê bîra min..



qollo (rgd)

di nav dijûnan de dibêjin..yên qelew, bi goşt û hinek aqilkem, beserek re dibêjin..

mînak: min tu qurban golikê kiriyo, qolloyê malê hesî kerre, tim li ber ramedîn e..



bûkî kirin

sû ketin, xeyîdîn bi tirkî kusmek konuşmamak..ji rewşa bûkan pêk hatiye..çawa neketiye hin ferhengan şaş dimînim...

dema ku yek yekî re deng nekirî, neaxifî, sû hatî dibêjin bûkiyê dike..

mînak: tu çima ji min re bûkiyê dikî, min ji te re çi gotiye..

ji birayê xwe re bûkiye meke, ev birayê te ye..



çav pusik

cihê çavşujin re çav pusik jî dibêjin.. belkî bi bandora tirkî ji gotina puslu gozlerê be nizanim..

mînak: lawikek çav pusik, kur şûtik û rindik...



gihayê çiyayê an jî çayê çiyayê: gihayek ku demsala payîzê kom dikin û di çaydankê de dikelînin e..nola çayê vedixwin, an jî bi çayê reş re tev hev dikin, renga çayê zer û tam pir xweş e..yên ku ho bûyî nikare çayê reş vexwe..li aliya meletiyê mereşê li gir, gaz û çiyayan de gihayek ku u xwe xwe heşin(şîn) dibe ye..



paşînî: cihê roja şemiyê dibêjin ku heta îro min digot nivîskî jî wîsa ye.. li cem yekî min bi kar anî got paşînî çi ye..ji bona roja şemî , cumartesi ya tirkî, dibêjin..

herêm: baliyan/atmiyan

27. (bnr: gulomiçkanê)

28. serpas ramedîn:

servekirî ramedîn.. dema mirov raketî tu tişt navetî serê xwe dibêjin serpas ramediye..

serpas ramemede tiştekî bavêjî ser xwe ku tu nexweş nebî..





pêç kirin:

çir kir an jî ya rast çi kirin ne..

mînak: ez kurikên( gore) xwe digerime lê min nedît te kurik pêç kir?

te kilîta derî pêç kir?ez digerim li tu deran nebinîm..

te işlîga min pêç kir?



taliya xerab;

siûda xerab bi tirkî kotu şans..

dema taliya xerab li ser merivan de hat, tiştên nebaş tê serê mîrov..



şîrê mihan heta firicî tûyan

di navbera ji zayîna mîhan û şîr de hişk bûnê wext ne pir e..an ji mîh şîr de zû hişk dibin.. firicî tuyan ango zerbûna tuyan pir wextê negire.. ji kulîlk vekirin û bûyina tuyan de tenê çend meh hene..ji ber vê yekê gotine.. firicî çi ye nizanim...dibe ku zerbûna tuyan bibe..

şîrê mîhan heta zerbûna tûyan..





atmiyan/baliyan

29. Tilifîn

Tilifandin, biriqandin

Biriqîn, bi tirkî parlamak

Mînak:

Hingiv di şûşeyê de rijiyê çente milomat bûye, min paş(paqij) kir lê dîsa şûna rijî ditilife…

Porê ta ji bar gamorê ditilife..

Porê te ji ber gemarê ditilife…



Day

Koma çiloyên hişk ên daran ku Li zivistanê bona didin heywanan..

Berê di nav daristanan de ji bona zivistanê bidin qullakan ( bizin, mîh..hwd) an terkan( mangê, golik..hwd) çiloyên darên maziyê top dikirne û bi lingan pê dikirne pê dikirne dikirine kom... ku li zivistanê heywan bi wan ji sermayê zivistanê difilîtînin heta biharê...ji vê komê çiloyan re day digotine..





Pajilandin

Rêş kirin (tiştên darinî) bi tiştên hesinî ve rûyê tiştekî xistin, birin û anîn..

Mînak;

Dari çîp novê( derî kîp nabe)

Devokî :Divê Mari havçê bipajila ku dari wara girtin..

Standardî:Divê Meriv hinekî bipajila ku derî were girtin



Qonik vêxistin

kokê coyî ( giha) kerengê qonik e..dema meriv bi kerê kokê kerengê jê dikir, şîr tê û dimaye dibe benûşt..ji vê re qonik vêxistin tê gotin..



helê ol

wekî oal tê bilêv kirin..bi tirkî diğer taraf

mînak:

hele ol de wergerîne

here helê ol li wir derse xwe bişûxûle..

ca hawçê(hinek) helê oal da hara qajî (ku ez jî )hindê ta runim..

wekî, yârin değil obur gûn= sivî na sivî ol...

Herêm:gundên baliyan atmiyan ( meletî)

31. her wiha
(bnr: peyvên kurdî yên ku di ferhengan de peyda nabin)

32. Şûnguherî: cih-guhertina du tiştan.

Kawik: kesê ne jîr û jêhatî.

Şe`t: kesê jihevketî, bi tirkî " şapşal"

Şitexalî: axaftin

Şuxl: xebat

Ferş: kevirên mezin

Xopan: wêran




Herêm: mêrdîn/ stewrê

33. çer diki : çi dikî

arode : bi tirkî " soytari"
Bo mînak, arodetî meke, arode mebe!

eyê/eya : ji bo dayik an jî ji bo jinên mezin wek "abla" bikar tê.

berra heye lê wateya wî rasterast nizanim ez mînaka bidim, dibe ew wateye nîşan bide.

Berra tu çû mal? Te digot ez diki biçim.

Berra min hêj firak neşişt, bisekine têm .




Sêwreg