1. Rêber, wêjevan û ramanwerê kurd, Ehmedê xanî, di sala 1651ê de li Culemêrgê gundê Xanî ji dayik bûye û di sala 1706ê de jî li Bazîdê çûye ser dilovanîya xwe. Zarokên delal û şêrîn! Ehmedê xanî gelek berhemên hêja bi zimanê kurdî nivîsandîye. Berhema xwe ya giring Nûbihar, ji bo we zarokên kurdan di 11 Adarê 1683an de di 23 salîya xwe de nivîsandîye. Mamoste nemir Xanî di vê berhema xwe a payebilind de xwestîye zarokên kurdan bê perwerde nemînin. Zarokên delal, seydayê nemir Ehmedê Xanî vê behremê de gelek hinareyên giring dane me. Divê hemû zarokên kurdan vê berhema hêja bixwînin.



Tirba seydayê Xanî li Bazîdê ye û bûye zîyaretgeha kurdan.

2. ''em kurd giş ji bêrîka êlegê wî derketin'' bavê me ye, roniya çavê me ye, xwedîkî me hebe ew e, kanonê me ye, ez kîrê wî bixwim

3. (bnr: rêberê gelê kurd)

4. xweyê qelbê sedefa gewherê îrfan e..



''Mîrê meclîs nekenit mitribê goya çi bikit

Xunçe xendan nebitin bilbilê şeyda çi bikit



Bîneka husnê pûtan lazim e sahibnezerek

Kesê bîna ku nebit dilberê zîba çi bikit



Bê kerem naçite tîpa edûwan merdê şecî’

Tîxê ahîxiste bê destê tuwana çi bikit



Talibê ilm û kemalê nebitin qabilê feyd

Hikmet û terbiyeta alimê dana çi bikit



Qelbê Xanî sedefa gewherê îrfan e we lê

Metinxwanek nebitin sahibê mana çi bikit''

5. ''Teşrîfê xilafetê te da me,

Gava te emanetê xwe da me.

Me’lûmê te bû ku em nezan în

Qedrê wî emanetî nizanî''

6. Xwediyê van rêzikê zêrîn,

"hinin bo canê xwe canana xwe dixwazin

hinin bo canana xwe canê xwe didin..."

7. tinê nivisandiye û ji osmaniyan xizmet kiriye

8. Ger dê hebûya me îttîfaqek

Vêk ra bikira me înqiyadek



Rûm û 'ereb û 'ecem temamî

Hemiyan ji me ra dikir xulamî



Tekmîl dikir me dîn û dewlet

Tehsîl dikir me 'îlm û hîkmet



Ehmedê Xanî



açarnayîşê na şîîre bi kirdkî:



Eger bibînê ma de îttîfaqêk

Yewbîn rê bikerdêne îteatêk



Rûm û ‘ereb û ‘eceman temamî

Hemine ma rê kerdêne xulamî



Temam kerdêne ma dîn û dewlet

Tehsîl kerdêne ma ‘ilm û hîkmet



Ehmedê Xanî

9. bila bê edebî neyê girtin lê camêr nebûya me yê çi xwelî serê xwe bikira çi gu belavkiriya.

10. xwedîyê vê gotinê ye:

Piştî ku roja me bû tarî, mirin xweştir e ji emberê.

11. Di mem û zîn'a wî de zîn rewşa xwe û ya mûmê bi vî rengî dide ber hev:



meşriq tu yî, agirê te zahir / mexrib ez, û batinê min agir

(rojhilat tu yî, agirê te li derve / rojava ez, û agirê min di hundir de)

12. di memozîna xwe de wilo dibêje;



Ger dê hebûya me padişahek

La'iq bidiya Xwidê kulahek

Te'yîn bibûya ji bo wî textek

zahir vedibû ji bo me bextek

Hasil bibûya ji bo wî tacek

Elbette dibû me jî rewacek

Xemxwarî dikir li me yetîman

dînane der ji destê le'îman



Le'în an ku mel'ûn kî ne gelo? Tirk û ereb û farisê zalim û zordar û hov in.

13. (bnr: nûbihara biçûkan)

14. nîvîskarê kurdaî mezine .. qebra ehmedê xanî bazîdê kêleka GELA BAZÎDÊYE

15. nivîskarê kurd ê gorbuhuşt nureddin zaza di pêşgotina pirtûka memê alan ya roger lescot da ji bo ehmedê xanî wiha nivsandiye:



Li ser vê niqtê: Xwe winda kirin, nizm ketin, madiyen û insaniyên perîşan bûn û piştre xwe ji nû ve nasîn, bilind û bextiyar bûn, hegel û marks xwe digehînin Seydayê me yê gewre. Ehmedê Xanî. Divê bizanin ku Çiraya kurdîtiyê 100 salî berî Hegel û 150 sal berî Marks hatiye dînê. Di dîtina wan de, bê şik, hin ferq hene: Xanî bextewariya insan dihêle ji bo Bihûştê, Hêgel insan dike û Marks mezinahiya insan li vê dinê dixwaze û wê mimkin dibîne. Lê riya ramana diyalektîki li cem her siyan jî yek e. Û ev ji bo me tiştekî pir pir hêja ye.

16. “Tasek ji vê ava zelal nadim bi hewza Kewserê

Lihevhatina Qesra şîrîn jê nabînim tu meferê

Piştî roja me bû tarî mirin xweş e ji emberê” / ehmedê xanî/

17. xwedîyê ev beyta hanê ye:



Nûr î, tu di husn-i rûyê dildar

Nar î, tu di qelbê aşiqê zar

18. yek ji helbestvanên herî naskirî ên kurd e lê, mixabin, ser tirb û gorê wî de tu gotin an jî pirtukekî kurdî, tune ye. qewla bazîdiyan; eyb e, şerm e.



http://hogireki.files.wordpress.com/2011/07/img_16821.jpg

19. Eqîdeya Îmanê



vîdyoyê veke