1. peyvên ku ji ber xelet nivîsandin ez nikarim biwênim an jî hîna neketî ferhenga.du heb çuçik hebun navê wan:(bnr: qerît) (bnr: tîtî) bu.yek giya tê bîramin navê wî:(bnr: parê çuçê) bu.

2. (bnr: serbest çağrışım)

erê, ev peyv ji min re bûye derd.

3. axaftina sarûbar

4. titi anji titelan çivilke ki por direje guli ya wi weke ya Angelina jolie ye...

6. peyvên ku pêwist Û li ser milê her nivîskarekî/a tirşikê ferz e ku di tirşikê de bi wateyên xwe û çend nimûne û mesterên di nav hevokan de binivîse û tomar bike û wek mîras ji nevî û nevîçîçirkên xwe re bihêle.. ez bi xwe kengî li kû derê peyv û têgeh û biwêj û dijûn û nifir û dua û gotineka pêşiyan ji dev û deverinan dibihîsim tavilê li ferhenên berdest dinêrim eger tunebin di tirşikê de mijarekî vedikim û di bin mijarê de wek peyam dinivîsim.. (bnr: armancên tirşikê)

7. (bnr: totme)

8. peyvên ku mamoste û sosyologê kurd adnan fırat tibabek jê ji derdora xerzanê berhev kirine û her roj çendekî jê li ser hesabê xwe yê facebookê belav dike ne..

hevalekê min ê torî jî ji derdora herêma torê bi qase hezar peyvên di ferhengan de hilnehatine dane hev.. min jî dil heye ku eger rojekî vegerim cizîrê peyvên xas yên cizîrê berhev bikim..

peyvên ku mamoste adnan fırat li ser hesabê xwe yê facebookê parve kirîn xwudê hez bike ez ê yeko yeko di tirşikê de ligel wate û salix û nasnameya wan binivîsim û tomar bikim..li bendê bin..

9. fiş : vala,berhewa,betal

cihaşe: gellek mezin,girs

etlahî : betlane

kerkere : mezin,xweve

milkis : gezik(süpürge)

melbex: mitbax (mutfak)

zerî : keçik

11. (bnr: rÛnuxamtÎ)

di mÎrname ya jan dost de çendÎn caran derbas dibe. di ferhengÊ de min ew nedit.

gelo ew tÊ menaya 'ermiş' a tirkÎ?

12. KIXS: PÎVAZÊ PIÇÛK YEN JI BO ÇANDINÊ..

SORGEH: CIHÊ GELAŞ Û ZIBILÊ..

STÊRIKÊ CILA : CIHÊ KÛ MIROV CIL Û NIVÎNÊN XWE DIXÊ YE..

tEWAŞ : DOHNÊ KÛ GELLEK SOR BÛYÎ..

xARÛFK : AMÛREKA WEKE BARDAQÊ YE Û MIROV JÊ AVÊ VEDIXWÊ. lÊ XARUFK JI HÊSIN TÊNE ÇÊKIRIN.

pIYAN : AMÛRA KÛ JI XARÛFKÊ MEZINTIR E. pIRRANÎ DI SARINCA DE NE Û JI BO AV BIBÊ QEŞA/BÛZ TÊ BIKARANÎN..

yANE : CÛREYAK QENEPE YE LÊ BINÊ WÊ VEKIRIYE Û MIROV DIKARÊ SELIKÊN CILA BIKÊ BIN YANE DE..

kÛLEK : QÛLA KÛ DÛYÊ SOBEYÊ JÊ DERDIKEVÊ YE..

çAVÎ : QÛLA KÛ DI BINÊ TENÛRÊ DE YE Û DEMA TENÛR JI VÊ ÇAVIYÊ HEWA DISTÊNÊ ZÛTIR PÊDIKEVÊ..

NÊHGON : GOLIKA YEK SALÎ..

VIRNÎ : HEYWANA KÛ ZÛ XWEDEDAYÎ.

hEVÛRÎ : pEZÊ SER YEK SALÎ RE YE..

sERE : HEYWANA KÛ GELLEK PÎR BÛYE YE..

lIXAB : GEMÊ HESPA YE.

dARKOLK : DARÊ KÛ MIROV PÊ AGIRÊ TENÛRÊ DEVDIDÊ YE..

gÊRE : CIHÊ KÛ JI BO GENIM BIDÊRIN E. PÊNÇ-ŞEŞ GA BI GÊRÊ VE TÊN GIRÊDAN Û EW GA DIDIN SER GENIM. BI VÎ AWAYÎ SINBIL JI GENIM DIVEBÊ Û TENÊ GENIM DIMÎNÊ.

ZIXWIR : KEVIRÊ GELLEK PIÇÛK..

SÊLAK : QÛM/ XÎZ.

MIVRED : AMÛRA KÛ KERIKA TÛJ DIKÊ..

QOQ : TOPEK TA YÊ JI BO KAZAXA..

MIQARE : HESINÊ KÛ DEMA DAR TÊNE ŞKANDIN JI BO DAR JI NÎVÊ RE BIBÊ DU QET MIQARE DI DEYNIN SER DAR Û BI BIVÎrÎ LI MIQARE DIDIN Û DAR DIBÊ DU QET..

BEŞIŞÎ : TEBESSÛM..

ŞAQIS : BI AWAYEK ŞAŞBÛYÎ LI YEKÎ NÊRÎN E..

13. bi min, di vê tirsikê de sernivîsa herî girîng ev e. çima?



ji ber ku em dizanin kurmanciya me li her deverê, di nav xwe de hin cudahiyan dihewîne. ji ber vê yekê her çiqas xebatên giranbiha li ser ferhengan de hatibin çêkirin jî, dîsa jî, têrê nake. temam kurmanciyekê standart êdî heye an jî çêdibe lê dîsa jî her kes kurmanciya herêma xwe baş dizane. ango hem axaftin hem jî peyvên ku tenê li vê cihê bikar tê...



ji ber vê yekê nivîskarên tirsikê beriya her tiştê divê peyvên herêmî, peyvên ku di stran û klaman de derbas dibin, peyvên ku diwan/helbestan de derbas dibin, bi wateyê wan binivîse.



ev tişt ji bo nivîskarên tirsikê peywirê yekemîn e.

14. xem revandin :li ber dil dan

mitale : xem,meraq

xelîxerez : reben, kesê/a ku be deng,faqir

balîlok : balûle (dürüm) ,kadik

zilûmat : cîhê gellek tarî (bnr: tarî û zilûmat)

dede : dê,dayîk

qajik : benîşt

ceban : goristan ,

reyîn : eftîn (havlamak) (bnr: sa direyê kerwan dibure.)

biste : jidil,samîmî

15. (bnr: temirîn)

(bnr: xwedemezin)

16. Qîjot: komira êzingan. Pîmroq: cama ku qîtik qîtikî bûye û ji her ew qîtikan yek jê.

17. kokure, yek ji van peyvan e. weke hiphipe'yê, ev peyv jî ji bo mirovên zêde qelew û bêxîret tê gotin.

18. (bnr: xenî)

19. bilîmet = jîr

çaverêkirî = li bendê mayî



Nivîskarê bilîmet û jêhatî, Helîm Yûsiv, di pirtûka xwe ya kurteçîrokan ya bi navê Ausländer Beg de....

Weşanxaneya Lîs vê berhema Helîm Yûsiv a nû ya çaverêkirî bi şanazî pêşkêşî xwendevanên kurdî û xwendevanên Helîm Yûsivî yên dilsoz dike....



wecgehîn = wec (sûd, feyde) + gehîn (ji lêkera gehandin, gihandin) = sûdbexş, sûdmend, bifeyde



Mamosta Remzî Kerîm bi dûr û dirêjî behsê perwerdeya bi kurdiya kurmancî li Swêdê kir, lê me ji sohbeta wî ya wecgehîn çend parçeyên jêrîn hilbijartin





kalfamiya serkirdê şoreşê = bê aqiliya serkirdê şoreşê



Dema Uzun behsî şoreşa Agirî dike, nezanîn û kalfamiya serkirdê şoreşê berçav dike, dema ew xwe bi rengê xulaman diguhere û ji bo anîna jina xwe, di gel Siloyî diçe bajêrê Xoyê, li Kurdistana îranê -Hîngê dikarî du hevalan bişîne- û dema dijmin digirin, dibê: ”Ez xulamê Yosif axa me, saeta zîviya axa kar nake, min anî da saetsaz ku çêke

21. beroxwe ji mirovên tenê hizira xwe dikin re tê gotin.Egoîst.

Hevalê min beroxwe/berûxwe ye, ti kesê nahizire.

23. Heçî: Darekî du çuqliye bi serê werîs ve, bo were jidandin.

Werqîl: Darekî du gulî û hinekî dirêje, li ser pişta ajalên stur tê danîn û daran an jî hejikan dixinê.

sing: Hesinê ku di erdê de tê kolan û werisekî pê ve girêdidin, bo girêdana ajalan, an jî zexm kirina cihekî.

qatûf: cureyekî selikan ên zirav û kur, ji bo veguhastina fêkî, ku ji şirtikan tê çêkirin.

hîn gelek peyvên din hene lê ji bo vê derê ev qas bes in..

24. Heçî: Darekî du çuqliye bi serê werîs ve, bo were jidandin.

Werqîl: Darekî du gulî û hinekî dirêje, li ser pişta ajalên stur tê danîn û daran an jî hejikan dixinê.

sing: Hesinê ku di erdê de tê kolan û werisekî pê ve girêdidin, bo girêdana ajalan, an jî zexm kirina cihekî.

qatûf: cureyekî selikan ên zirav û kur, ji bo veguhastina fêkî, ku ji şirtikan tê çêkirin.

hîn gelek peyvên din hene lê ji bo vê derê ev qas bes in..

25. çend peyvên ku min ji ferhengan peyda nekir:

(bnr: sader)

(bnr: sefran)

28. Ji ber ku ferhengên zazakî hîn pirr fireh nînin gelek peyv hene ku ji van peyda nabin.mînak:



Peyv kurmanciya wê



(bnr: celxe) qeliş,derz

(bnr: tip) hemû,gişt

(bnr: utalek) biçûk

(bnr: şilpik) şipûşil

(bnr: hanîk) vaye

(bnr: fekra) tije

29. peyvên ku pêwist e ji aliyê tirşikvanan ve li ferhenga tirşikê werin zêdekirin:

http://www.tirsik.net/ferheng.php

31. (bnr: xerbuqe)

32. (bnr: biramak)

(bnr: tûtik)

(bnr: nikilder)

(bnr: darîkirin)

(bnr: totak)

(bnr: tal)

(bnr: talanê)

(bnr: niqniqandin)

(bnr: gulgulandin)

(bnr: cihêk)

(bnr: xwer)

(bnr: çarçik)

(bnr: kûjî)

(bnr: têrik)

(bnr: cihêk)

(bnr: keşkeşok)

(bnr: çîvar) => çîvar çîvar

(bnr: keresih)

(bnr: hêkbacan)

(bnr: hêrûn)

(bnr: qîle)

(bnr: qiyme) di wateya tinaz de

(bnr: rastûmal)

(bnr: kerewît)



min mijara gelek ji van peyvan vekiriye, hêdî hêdî ez ê wateya peyvên din jî binivîsim.

33. (bnr: hîçik)

(bnr: teraq)

(bnr: kirandin)

(bnr: veçirçirandin)

(bnr: ecelok)

(bnr: motik)

(bnr: şelît)

(bnr: kendîl)

(bnr: qor)

(bnr: xewşeriqî)

(bnr: rastemal)

(bnr: xişrûk) / xûşrîk

34. (bnr: qaqebxo)



ji ber ku herêm bi herêm peyv diguherin, komkirina wan jî dijwariyeke mezin bi xwe re tîne. lewma tiştên wisa normal e.

35. (bnr: lîçikandin)

(bnr: marzik)

(bnr: zikêş)

(bnr: zikreş)

36. (bnr: sebrîn) û (bnr: ji ernê yekî re)

37. qerqeroş: dema ku dı tenûrê de nan tê çêkirin, ji bo ew alîyê nanê req re tê gotin dema ku mırov dixwe dengek derdikevît ez bawerim ji bo hinde bav û kalên me wisa gotîne.(herem: colemêrg)

38. rûnûxamtî: ez bawerişm tê wateya tesettura tirkî anji tiştek nêzî

39. (bnr: zikê xwe kirin avê)

40. (bnr: şikestek)

41. (bnr: bêhna yekî derxistin)

42. peyvên ku bi tenê di ferhenga tirşik.netêde peydadibin.

43. Min di blogeke Here lînkê de bi Qafesa Morikan (Peyvên ku di ferhêngan de nayên dîtin ) quncikek dît û ev peyvên jêrê hatibûn nivîsandin.

Gerzik: Ji bo xwarinên ku zêde hatine kelandî / Harema Mêrdînê

Nanê Kurepe: Nanê qalind û bêtehm / Harema Mûşê

Şîlaq: Kenîşta ber çavan ya sibê / Harema Mûşê

Bilbisîn: Biriqîna çavan /Harema Mûşê

Devgiran: Ji bo kesên ku xwarinê hêdî û bêdil dixwin / Harema Kerboran

Paşînî: Ji bo roja şemiyê-seftê / Harema Sewregê

Qafesa Morikan: Qafesa ku bûk tenê yazmayên xwe yên bimorik dixine / Harema Sewregê

44. (bnr: dilrûniştî) "beyî zanînê qewimîna tiştekê texmîn kirin/hîs kirin/bawer kirin"

45. (bnr: sillûr)

46. (bnr: qiset)

47. (bnr: qunderz kirin)

48. (bnr: qedemik)

49. (bnr: ewt)

(bnr: ewt standin)

50. tînesor

51. navebrohs

52. sersorê

53. (bnr: gumş kirin)

55. Di ferhengê de peyvê digerim wexta nebînim pir xemgîn dibim lê zêde li ser wî peyvê namînim.

56. (bnr: ore)

57. (bnr: hişkeber)
(bnr: hûreber)
(bnr: derbelot)
(bnr: darbelandin)
(bnr: micivî)
(bnr: bêş)
(bnr: hêwî)
(bnr: destbih)
(bnr: çemçemoyî)
(bnr: çemçem)
(bnr: kereguhî)
(bnr: cewciqîn)
(bnr: cewciqandin)
(bnr: almik)
(bnr: rayêlandin)
(bnr: qebo)
(bnr: kakerîk) => kakerîka guh
(bnr: kolankut)
(bnr: kêsîre) => ji kêsîre ketin
(bnr: tûqle)
(bnr: goy)

58. (bnr: şewtilîn)

59. (bnr: șan)

60. (bnr: kizbe)

61. (bnr: semsîre)

62. (bnr: qulat)

63. (bnr: keşkî)

64. (bnr: miqeris)

65. (bnr: rojqedên)
(bnr: kereguh)
(bnr: şiltûk)

66. (bnr: penisî)

67. (bnr: terlan)

68. (bnr: li ser yekî cemidîn)

69. (bnr: qirra)

70. (bnr: şevikîn)
(bnr: mamil)

71. (bnr: kofendîl)

72. (bnr: heçik)
(bnr: tokit)
(bnr: palûv)
(bnr: hinir)
(bnr: kêtîra)
(bnr: befşik)
(bnr: miçik)
(bnr: hingorî)
(bnr: çirosik)
(bnr: zotik)
(bnr: tîlik)
(bnr: çîlik)
(bnr: şut)
(bnr: kut)

73. (bnr: têrbijî)

74. (bnr: Şintir)

75. (bnr: kerekor)

76. (bnr: kelevajî)

77. (bnr: meytev)
(bnr: meyteva)

78. (bnr: xoyfûk)

79. (bnr: weybab)

80. (bnr: roşat)
Navê nebateke ye ku li wîkîferhengê û googleê peyda nabe.şûna wê de şêwît û hêliz hene (dere otu).ez ji sêwregiyan hîn bibûm.kesekî dizane bila me ronî bike çima ev di ferhengan de tune.

81. (bnr: beşî)

82. (bnr: qurduş)

83. (bnr: reqa rût)

84. (bnr: karîberg)
(bnr: delilandin)
(bnr: çêtirok)
(bnr: resisîn)

85. Sehîdan : li nêrên. minak: sehî min bike/min binêre ; tu sehî çi dikî?/tu çi dinêrî?

86. liha- laha: li vir

87. binyam: mirov

88. (bnr: devê behrê)

89. (bnr: pêhisk)

90. (bnr: bêhisk)
(bnr: berlat)

92. kaxedê saya: kaxedê vala, sade.

bi tirkî çizgisiz kağıt e, bi ingîlîzî jî plane paper e. li herêma amedê wek biwêj tê karanîn, ango nîşaneya valabûnê, tunebûnê ye.

93. (bnr: merês)
(bnr: merês dan)

94. (bnr: Çijû)

95. (bnr: birxaristan)

96. (bnr: kardîk)

97. (bnr: qaşoka)

99. qawît

100. rehel : alişveriş danustandin çêkirîyê ji tirkî hatîye. Peyv ji devera sêrt tê hatîye bîhîstîn.

101. (bnr: finêsgenî)
(bnr: finêzgenî)

102. (bnr: çivirî)

103. kût : erkek bebek
pit : kiz bebek

dibe ku tu peyvê wisa di kurdî de tinebin û tenê di devoka min de hebin, lê nizanim.

104. (bnr: xudukî)

105. (bnr: safet)

106. (bnr: bêvirî)

107. Rakêlek = nîv vekirî, bi navber( bi tirkî " aralıklı" )

mînak

Derî negire, rakêlek bihêle

108. (bnr: Çilorî)

109. nemirnejî: halê ne baş, ne jî xirab.

110. Ev entry kawa nemir vekir newulo!?

111. Kerkere: gir, mezin

Pîrkofir: kokona

Kokim: mêrikê zehf kal û bê tendirûstîye

Qebilî: mirovê zehf reş

Siploçin: mirovêki çermê vı gellek sipî, bi tirkî soluk benizli.

Cûrre: nîvçe, tiştê kê ne temam

112. (bnr: pîpoq)

113. Hiltepilîn an hineke dî bi torîkî hiltapilîn!
Yanî çawa bêjim dikarim bi mînakekî dikarim rave bikim vê peyvê!
Mînak: lingê min li kevirekî aliqî û ez hiltepilîm û ketim!

114. rengefrûz ji bo rengê turkuazê ku ne şîn e ne kesk e.

herêm: amed - peyas

115. (bnr: ewneçî)

116. (bnr: têhndayî)

117. gegan = car caran: sometimes,
fîtoz = qeşeng: beatiful, attractive (ji bo kêçan),
boxûq = kezî: insect
gilazik = kor, kwîr: blunt (ji bo kêr, şûr yan tişten din ku nikarin jê kin û bidirrin).

118. (bnr: daseheyv)

119. gegan: caran/carcaran
boxûq: kezik
gilazik: kêre kor, di îngîlîsî de weku "blunt" e
fîtoz: qeşeng, rindik

120. (bnr: bedîl), (bnr: bedîlkurt)

121. (bnr: rêkutan)

122. (bnr: gezing)
(bnr: aduhtik)

123. (bnr: kergexan)

124. Bêcemekurtik: ji bo kapri an jî şorta tê bikaranîn.
Ji ferhenga bavê min! *

125. ji pîjamayê kurtik tê ?

126. (bnr: melî)

127. (bnr: hevalhetkên)
(bnr: guhveçinî kirin)
(bnr: nekarî)
(bnr: mexelandin)
(bnr: mozelan)

128. Zirviçîyo
Pelisîyo

129. (bnr: bergîr)
(bnr: dara bergîr)
(bnr: xilopilo)
(bnr: çîzandin)
(bnr: bercot)
(bnr: pepik)
(bnr: berzan)
(bnr: rêbarvan)
(bnr: berek)
(bnr: nefirandin)
(bnr: pindirîşk)
(bnr: devgiran)

130. Ez dihn û bala xwe didime dîwan û axaftinan, hema çi bêjeyeka ji min ra xerîb werê ez qeyd dikim. Paşî dimeyzênim ka gelo di ferhengê da heye an no. Heke nebê, qeyda wê dikim esehî.
Pêwîst e ku her kesekî jêhatî vî karî bikê. Lewma karekî bikêrhatî ye. Gencîneya mirov xurt û geş dibe û zimanê me dewlemend dibê.

131. nav hevokan de wek "teseliqa" derbas dibe lê raste rast wateya wî hê jî nizanim.
"bila ev jî teseliqa emrê te be"
Teseliqa çi ye ? Gelo yek dikare me ronî bike.

132. peyvên kurdî yên ku di ferhengan de peyda nabin/119249

(bnr: tesediq)

(bnr: sedeqe)

Teseliq nîn e ew, bawer im. Tê wateya sedeqeyê. Zêdetir di nav biwêja tesediqa serê xwe/emrê xwe de tê bikaranîn.

Wek tasadduk jî dikarin li ser Googleê bigerin.

133. (bnr: teseliq)

134. peyva poxso di malbata me de her tim dihat bikar anîn. dema min pirsî bi tirkî weke kabadayiyeke pozbilind pênase dikirin.

135. rûgijgij = kesên ku rûyê wan dirêje, lê dirêjiyeka ne xweşik, belawela, û kesên ku li pey hinek cimaet û terîqetên faşik maşikî nin, kesên du rû, ne rast, derewkar

136. şefîq : quz e
terrik : kîr e .
gava tu hejî yekî neke bêje wî ser şefîqo heke ne tirşikvan be anjî omerî ew ê seh neke *

şemaquz : serpîrekî - ez wilo zanim heke wateyek wênî bed/pîs hebe éllûca li nav tirşika min kin * peyamekê bişîn .