1. tewandina ku piraniya devokan bi awayekî temam pêk nayîne. heya niha min hew li badînan û êzdiyên şingalê dîtiye, lê dibe ku li xorasan û anatoliyaya navîn jî hebe.

mirov çawa dikare bizane peyvek nêr e?
divê peyv di ravekekê de bê bikaranîn. bo nimûne penêrê min, nanê min, destê min, bakurê kurdistanê, başûrê kurdistanê. wekî tê dîtin ravek bi ê-yê hatiye çêkirin loma ev peyv nêr in. ger bi a-yê bê çêkirin ê mê bin. bo nimûne sola min, pênûsa min, azadiya min, rojavaya kurdistanê, rojhilata kurdistanê.

divê mirov peyvên nêr çawa bitewîne?
çawa ku peyvên mê bi ê-yê ditewin wek boyaxa malê, xaniyê nesrînê, camên erebeyê; peyvên nêr jî bi î-yê ditewin wek lûtkeya girî, êşa dilî, taşta ehmedî.

ku di peyveka nêr de e yan jî a hebe
hingê du awayên tewangê hene, mirov dikare wek awayê jor bitewîne wek xweşiya mastî, teniya agirî, nîvê zimanî, ava çemî, çêja nanî; an jî dikare a û e-yê veguherîne ê-yê wek xweşiya mêst, ava çêm, çêja nên, teniya êgir, nîvê zimên. ev awa gelemperî di nav çend devokên bakur û rojavaya kurdistanê serdest e.

peyv kengî ditewin?
1) dema di ravekê de tê ravekirin. wek azadiya gelî, navê kurî, yekîneyên parastina gelî
2) dema bi daçekan re tê bikaranîn. wek di çemî de, li bakurî, bi kawayî re, ji destî, bi dîwarî ve, ji serî de
3) dema di demên niha û bê de wek bireser bê bikaranîn. wek ez nanî dixwim, ez ê biçim gundî, ez hildikşim ser çiyayî
4) dema di demên borî de û bi lêkerên gerguhêz re wek kirde bê bikaranîn. wek merwanî ez azad kirim, çiyayî asman diqelaşt, zimanî ê xwe ji pîsiyan pak bikiraya

2. Bavê min wan wextê ku behsa zemanê niha dikin ji zarokên nifşa nû ra jî dibêjin "zarê zemîn" (zarokên zeman/zemane). Xeynî vê, mînak gelek in: ziman-zimên. dev-dêv. Pez-pêz. Derî-dêrî. Welat-welêt. Qaf-qêf. Se-sê(kûçik). Genim-gênim. Ceh-cêh. Dest-dêst. Gawir-gêwir. Şeytan-şeytîn

3. ew tewanga 'î' ye, carinan dikeve nava peyvê.

zarê zemanî - ditewe dibe - zarê zemên
nanê şivanî - ditewe dibe - nanê şivên
arê genimî - ditewe dibe - arê gênim
ava cehî - ditewe dibe - ava cê