1. yew kovara kulturî û hunerî ya. Bi kirdaskî (kurmancî) û kirdkî (zazakî) weşan kerdo. Zazakî de metnê edebîyatê modernî reya verên kovara Tîrêj de weşanîyayê.



Kovara Tîrêjî serra 1979 de dest bi weşane kerde û 4 hûmarî vejîyaye. Hîre hûmarê kovare Tirkîya de bajarê Îzmîr de çap bîyê. Hûmara yewine serra 1979 de, yê dîyine û hîreyîne zî 1980 de çap bîyê. Labelê, semedo ke 12 Êlule 1980 de Tirkîya de şoreşê eskerî bi û cunta dest îdareyî ser na, hînî kovarê kurdkî nêşîyayî vejî. No sebeb ra hûmara çarine Swêd de bajarê stockholm de çap bîye. Tîrêj, Tirkîya de bi her hûmare 400-500 nusxa ameya çapkerdiş. Hûmara hîreyine, raya dîyine Stockholm (Swêd) de zî çap bîya.



Kurdistanê Tirkîyê û heme Tirkîya de, Tîrêj kovara hunerî û kulturî ya yewina ke seraser bi kurdkî weşanîyaya. Tîrêj ra verî zî kovar û rojnameyê Kurdkî vejîyaybî, la nê kovaran mîyan de kurdkî reyde tirkî zî bîbî. Kovara Tîrêj, hem kurmanckî hem zî kirmanckî (zazakî) vejîyaya. Nuşteyê verênî ke hetê îdarekerdoxê weşanî ra bi nameyê “Tîrêj” nusîyayo, hem kurmanckî hem zî zazakî têver de eynî rîpel de vejîyayo. No xusûsîyet bi hewayê polîtîkaya weşane yê kovare ameyo qebûlkerdiş. Nizdîyê se ra çewres (% 40) rîpelanê kovare, zazakî vejîyayo.



Edebîyatê modern ê kirdkî (zazakî) bi kovara Tîrêj de serra 1979 de dest pêkerdo. Mehemed Malmîsanijî, ewta de nuşteyê tewr verên ê modernî weşanayî. Hîkayeya yewine ya zazakî zî hûmara dîyine (1980) de bi nameyê “Engiştê Kejê” hetê Malmîsanijî ra bi mexlesê M. Birîndarî kovara Tîrêj de weşanîyaya.



Tîrêj de nuşte û hîkayeyê Fîlît Totanî, Serxas Arda, Mihemed Qasim, M.Şefîq, M.Brîndar û şîîrê rojen barnas, Mem Ronga, O. Dara û malmîsanîjî estî. Kovare de kurmancî û zazakî sey estanikî, deyîrî û vateyê verênan gelek nuşteyanê folklorîkî ca girewtî. Zazakî de M.Dewijî nuşteyanê folklorîkî arêdayî.

2. kovara tîrêjÎ ser o nuşteyêk bi kurmancî:



JI ÇAPEMENÎYA KURD KOVARA TÎRÊJÊ Û FOLKLOR / Murad Celalî:

http://www.zazaki.net/haber/ji-capemenya-kurd-kovara-trj-folklor-1587.htm

3. kovara ku li tirkîyê, bi zaravayê kurmancî û dimilî weşan dikir û piraniya xwendekarên wê kesên bakurê kurdistanê bûn. Piştî derbeya faşîst ya eskerî weşana wê rawestiyaye. Tenê Çar hejmaran derketiye: Kesên weke (bnr: arjen arî), (bnr: berken bereh,) (bnr: mem ronga) û (bnr: malmisanij) di kovarê de dinivîsîn ku îro ji wan kesan re nifşên tirêjê tê gotin.



Her çar hejmar dikare ji vir were daxistin û were xwendin: http://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1364&r_detail=tir%c3%aaj

4. kovara ku berken bereh li her der û deverê behs dike.