1. Kurdîzade Ehmed Ramîz Nuştox û weşangerêko kird o.



1878 de licê de maya xo ra bi. Endam û ronayoxanê Kurd Azmî Qavî Cemîyetî (kürt azmi kavi cemiyeti)ra yew bi. Na komele destpêkê serranê 1900an de Îstanbul de ronîyaybî û mîyanê kurdan de komela sîvîle ya yewine hesebîyena.



1904 de wexto ke misir de unîversîteya el-ezherî de wendêne herektê Jon Tirkan (jön türkler) de zî têkilî ronaye û eleyhê Sultan Ebdulhemîdî de tayê numayîşan mîyan de ca girewt. 1905 de seba daşinasnayîşê Kurdistanî yew broşur weşana. 1906 de Misir de seba ke kitabanê kurdkî biweşano bi nameyê Sada el-Ekrad yew çapxane rona. Mewlidê Melayê Bateyî çap kerd û tede yew vernuşte nuşt. Nê vernuşteyî de vengda kurdan ke kamî dest de kitabê kurdkî estê, seba çapkerdişî wa ci rê bierşawê.



Wexto ke meşrûtîyet îlan bi, agêra Îstanbul. Îdareya Kurd Teavun û Terakkî Cemîyetî de ca girewt. No cemîyet, 19 Eylül 1908 de Îstanbul de ronîyabi. 1910 de mîyanê ronayoxanê Kurd Neşr-î Maarîf Cemîyetî de ca girewt. No cemîyet seba perwerde û weşangerîya kurdkî ronîyabi. Hetê nê cemîyetî ra Dîvanyolu de Mektebê Kurdan (Kürd Mektebi) abi û Ehmed Ramîzî zî sey mudurî uca de wezîfe kerd. Heto bîn ra, nê deman de, Îstanbul de bi nameyê Amedî yew çapxane ronabi û uca de weşangerîye kerdêne.



1911 de seba ke çapxaneyê Amedî de kitabê Huseyîn Kamîyê Daxistanî, Divançe-i Dehriyî weşanayo, derheqê ey de tehqîqat virazîya û surgunê Kastamonuyî bi. 1912 de bedelîyayîşê hukumatî ra dima af vejîya û reyna agêra Îstanbul. Agêrayîşê Îstanbulî ra dima, Seyîd Evdilqadirî de pîya şuxulîya. Mehemed Mihrî (Hîlav) reyde rojnameyê Kurdistanî vet. Nê deman de nêzdîyê 60 kitabî weşanayî û zafê nê kitaban rê destpêkî nuştî. Ridê weşangerîye ra çend reyan derheqê ey de tehqîqat abîyo û nefî bîyo.



1925 de serewedartişê Şêx seîdî ra dima gelek roşnvîrê kurdan hetê hukumatê tirkan ra tepişîyenê yan zî îdam benê. No rid ra Ehmed Ramîz zî vejîya teberê Tirkîya, verî şi Misir, uca ra zî vîyart Sûrîye. Derheqê weşîya eya Sûrîye de zaf malûmat çin o. Destpêkê serranê 1940an de sûrîye de şîyo rehmet. Şam de qebrîstanê kurdan de defn bîyo.



Kitabê ey



Panc kitabê ey estê. Çar heb bi kurmancî, yew zî bi tirkî yo:



Xetaya Selef û Xelef

Îhtara Dîcle û Ferat weya Gazîya Hawara Mabeynê Nehran

Paşvemana Kurdan û Kurdistan

Hîmayekirina Maarif weya Hîmayenekirina Maarif

Emîr Bedîrxan (1907 de, bi mexlesê Lutfî nuşto, bi tirkî yo)

2. Têkilîya ey bi Seîdê Kurdî



bedîuzzeman seîdê nursî (Kurdî) wexto ke ameyo Îstanbûl, Kurdîzade Ehmed Ramîz ey roşnvîrê kurdan dir dayo şinasnayîş. Wexto ke hedîseya 31 Adare 1909î virazîyaye, Seîdê Kurdî zî seba tayê nuşteyan û fealîyetanê xo Dîwanê Herbê Orfî de muhakeme bîyo. Seîdê Kurdî na mehkema de mudafaayêk kerda û peynîya na mudafaayî beraet kerdo. Na mudafaa serra 1911 de bi nameyê İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi yahut divan-ı harbi Örfi ve said-i kürdi hetê Ehmed Ramîzî ra çap bîya. Ehmed Ramîzî seba nê kitabî yew zî destpêk/vernuşte nuşto û uca de Seîdê Kurdî dayo şinasnayene.

3. li ser seîdê kurdî wiha nivîsiye:



323 senesi zarfında idi ki; Kürdistan’ın yalçın, sarp ve âhenin mavera-yı şevahik-i cibalinde tulu etmiş Said-i Kürdî isminde nevadir-i hilkatten madûd bir ateşpâre-i zekânın İstanbul âfakında rüyet edildiği haberi etrafa aksetmiş ve fıtraten mütecessis olan bazı kimseler o harika-i fıtratı peyapey gördükçe, mader-i hilkatin hazâin-i lâ-tefnasındaki sehaveti bir türlü hazmedemeyenleri, şu Kürd kıyafetinde, o şal ve şalvar altında öyle bir kanun-u dehânın ihtifa edebileceğini bir türlü anlamayarak, âtıl ve müzevvir olan ekseriyet-i hasise zelil olan hissiyat-ı umumiyesini bir kelime-i tezyifin mana-yı intikamında telhis etmişlerdi: “Mecnûn!..”



Said-i Kürdî filvaki ifrat-ı zeka itibariyle hudud-u cünunda idi. Fakat, öyle bir cünûn ki, onun ruh-u kemal ve aklına, en ulvî ve fedaî şair-i bedbaht olan üstad-ı muhteremim A. Cevdet* şu mısralarında tercüman-ı zîşanı olmuştur:



Cünun başımda yanar ateş-i meâlidir,



Cünun başımda benim bir zeka-i âlidir.



Benim cünunuma rehber ziya-yı ulviyet,



Benim cünunumu bekler azim bir niyet.



Evet, Said-i Kürdî İstanbul’a, şurezar-ı Kürdistan’ın maarifsizlikle öldürülmek istenilen kâinat idrakinde yapamadığı kâşanelere bedel Yıldız siyaset selh-hanelerini zelzelelere vermek azmiyle gelmişti. Daha İstanbul’a gelmeden Van’dan, Bitlis’ten, Siirt’ten, Mardin’den, Erzurum’dan defaatle nefy olundu. İstanbul’a gelmesiyle beraber Abdülhamid tarafından da suret-i ciddiyede tarassud altına aldırıldı ve bir kaç kere tevkif edildi. Nihayet bir gün geldi ki, Said-i Kürdî’yi Üsküdar’a, Toptaşı’na yolladılar. Çünkü, hapishanede ikaz edilecek kimseler bulunmak muhtemeldi. bimarhaneden ikide birde çıkarılır, maaş, rütbe tebşir edilir.. Hazret-i Said: “Ben Kürdistan’da mekteb açtırmak üzere geldim. Başka bir dileğim yoktur. Bunu isterim ve başka bir şey istemem.” derdi. Tabir-i âherle, Bediüzzaman iki şey istiyordu: Kürdistan’ın her tarafında mektebler açtırmak istiyor, başka bir şey almamak istiyordu.



Arş-ı kanaat oldu, behişt-i gınâ bize,



Biz inmeyiz zemin-i müdâraya ol emîn.



Mansıbların, makamların en bülendidir,



-Vicdanımızca- mansıb-ı tahkir-i zalimîn.



Şehzadebaşı’nda şematetle bir konferans verildiği gece*, kemal-i mehâbetle sahneye çıkıp irad ettiği nutk-u beliğ-i bîtarafane, Said’in ihata-i ilmiyesi kadar hamaset ve fedakârlıkta da bîmenend olduğunu teyid eder.



Gerek o gece, gerek menhus Otuz Bir Mart*ta cihan-değer nasihatlarıyla ortaya atılan hoca-i dânâya; böyle tehlikeli âvanda vücud-u kıymettarının sıyaneti nef’an-lil-umum elzem olduğu ihtar edildiği zaman; “En büyük ders, doğruluk yolunda ölümünü istihkar dersi vermektir.”



“Yerinde ölmek için bu hayat lazımdır” fikrine karşı;



Âşinayız, bize bîganedir endişe-i mevt,



Adl ü hak uğruna nezreylemişiz canımızı.



mısralarıyla mukabele ederdi.



Said-i hüşyar’ın safvet-i ruhunu, besalet ve şecaatini, fedakarlığındaki nihayetsizliğini anlamak ve ona ebedî bir rabıta-i aşk ile bağlanmak için

lisan-ı hamasetinden meşhur “Kahriyat*”ın ezcümle, şöyle bir parçasını dinlemek kifayet eder.



Sarayı, zindanı yık, taşlarını başlara vur



Yere indir güneşi, yıldızı eflâka savur



Ser-i bîdadı kopar, kalb-i ta’dayı kavur



Ol bize âb-ı hayat, ateş-i seyyal-i memat



Bediüzzaman’a zurefadan biri, bir gün irfanıyla mütenasib bir esvab iktisası lüzûmundan bahseder. Müşarünileyh de: “Siz, Avusturya’ya güya boykot yapıyorsunuz. Yine onun yolladığı kalpakları giyiyorsunuz. Ben ise bütün Avrupa’ya boykot yapıp, yalnız memleketimin mamulâtını giyerim.” buyurmuştur.



Elyevm, Said-i Kürdî Kürdistan’a döndü. İstanbul’un hava-yı gıll u gışından, tezviratından, bedraka-i efkâr olmak lazım gelen gazetecilerin bazılarının bütün fenalıklara bâdi, bütün felaketlerin müvellidi olduklarını görerek bu derece açık cinayetlere tahammül edemeyerek meyus ve müteessir.. vahşetzar, fakat munis, fakat vefakâr ve namusperver olan dağlarına döndü. İsabet etti. Kimbilir, belki en büyük icraatından biri de budur.



-Ahmed Râmiz-