9. **Ji pirtûka zeynelabîdîn zinar a bi navê nimûne
wexta min ji wir bigre-pêveke kir gelek şaşî derketin. min hinek sererast kirin lê ne mimkun bû ku ez hemuyan sererast bikim. ji bo wê pdfa pirtûka Here lînkê
Yek ji helbestvanên Kurd ên ku dema jiyana wî di gerîneka dîrokê de temartî maye û heta bi niha jî rind eşkera nebûye, Mîna ye. Ev yeka han jî dide eşkerekirin, ku dijminan gelek car berhem û nivîsarên Kurdî ji holê rakirine û şewitandine. Lewra ku îro derbarê Mîna de tiştek bi nivîs li meydanê naxwiyê, ew demtarî maye û di nivîsaran de li serê tiştek tune.
Tenê mamoste evdilreqîb Ûsiv sê bend helbestên vî helbestvanê Kurd di Dîwana Kurmancî de çap kirine û hin tişt li se wî, bi gumana ji rastîyê dûr, nivîsîne. Lê dibe jî, ku gotinên wî di ciyê xwe de bin! Bi kurtî E.Ûsiv weha gotiye:
"... van helbestên han jî, min ji wê keşkola bi destnivîs wergirtiye", "... di navbera nivîsandina wê destnivîsê (1181 ê hicrî),(1767-68 nm) û mirina Ehmedê Xanî de 61 sal hene."
Belam dilovaniya Ehmedê Xanî, di sala 1707 ê mfladî de bûye. Lê ev tarîx bi guman e! îcar eger nivîsandina Keşkolê 61 sal berî mirina wî be,
dêmek li dor salên 1645-50 wê Keşkol hatibe nivîsandin. Û Mîna jî ka çiqas sal li pêşiya wê bûye?
Eger di vî warî de lêkolîn bête kirin û eger ew 61 sal bi rastî bin, wê derheq dema jiyana Mîna de ruhniyek xuya bibe!
Di nav destnivîsarên berevokên me de, sê bend helbest bi sernavê "Sê qesîdeyên Mîna, şairê zana" derketin. Ew hersê jî, di sala 1970 de li Kurdistana Başûr di dîwana kurmancîde hatibûne weşandin.
Tiştê ku bala me pir kişand ev e: Helbestên destnivîs û helbestên di Dîwana Kurmancî de eynî-eynî ne. Çimkî di benda destnivîs a bi navê "Kes nîye îro..." de, hin kêmayî ji malika sisiyan û pêncan heye. Eynî ew kêmayî, ne kêm û ne jî zêde, di ya di Dîwana Kurmancî de jî heye. îcar
ev tişt tê gumankirin ku, yanî E.Ûsiv ew helbestên Mîna yên di pirtûka xwe de ji ber van helbestên destnivîs ku niha di dest me de ne wergirtine, yan jî ew kesê ku van helbestan nivîsîne, wî wan ji Dîwana Kurmancî jêderk kirine!
Her çiqas ev tiştê ku me got bi wî awayî tê gumanakirin jî, lê dîsa jî, di navbera herdu nivîsaran de, bi hindikî be jî, hin newekhevî heye.
Helbestên Hozanê Kurd Mîna ev in, ku me li jêr nivîsîn:
Benda pêşî, 15 malikên pêncok in. Rêz bi 15 kiteyan dikişin û qafîyeya asasî "...r" ye. Me nivîsandina vê bendê, wek nivîsandina wê ya bi tîpên
Erebî çêkir.
Benda diduyan, heşt malikên pêncok in. Rêz bi 15 kiteyan dikişin û qafîyeya asasî "...n" ye. Me ev jî, li gor rewşa wê ya di nivîsa bi tîpên Erebi de nivîsî.
Benda sisiyan, yazde beyt in. Rêz bi 14 kiteyan dikişin û qafîyeya asasî "...e" ye.
"Sê qesîdeyên Mîna, şairê zana"
BEND: 1
Metle'ê wechê hebWa min sefeqjê hate der
Rewneqê da Kohê Qafalem munewer bû ji ber
Her kesî wê saetê vêra bi dil bikra nezer
Damuiêtin têk wucûda wîjipa taferqê ser
Lew me dayê îltifat paşî me jê kirbû hezer
Lew mejê tdrbû hezer tirsam bisojit ew bi hal
Ew tecelaya cemala sûretapurxet û xal
Yan ji ber narêfiraqa dîWerê be'del wîsal
Lew newêram ez bibînim dîlbera şox û sepal
Man ji bo min hesret û nalîn û efxan û keser
Sed tcesermin jê di dil nalîn ji ber tên bê hîsab
Lewji bernarê evînê cerg û mêlak bûn kebab
Qet nema bêtin ji sîna xebxebêyek qitre ab
141
"Kes nîye îro..." de, hin kêmayî ji malika sisiyan û pêncan heye. Eynî ew
kêmayî, ne kêm û ne jî zêde, di ya di Dîwana Kurmancî de jî heye. îcar
ev ti§t tê gumankirin ku, yan E.Ûsiv ew helbestên Mîna yên di pirtûka
xwe de ji ber van helbestên destnivîs ku niha di dest me de ne wergirtine,
yan jî ew kesê ku van helbestan nivîsîne, wî wan ji Dîwana Kurmancî
jêderk kirine!
Her çiqas ev tiştê ku me got bi wî awayî tê gumanakirin jî, lê dîsa jî, di
navbera herdu nivîsaran de, bi hindikî be jî, hin newekhevî heye.
Helbestên Hozanê Kurd Mîna ev in, ku me li jêr nivîsîn:
Benda pêşî, 15 malikên pêncok in. Rêz bi 15 kiteyan dikişin û qafîyeya
asasî "...r" ye. Me nivîsandina vê bendê, wek nivîsandina wê ya bi tîpên
Erebî çêkir.
Benda diduyan, heşt malikên pêncok in. Rêz bi 15 kiteyan dikişin û
qafîyeya asasî "...n" ye. Me ev jî, li gor rewşa wê ya di nivîsa bi tîpên
Erebi de mvisi.
Benda sisiyan, yazde beyt in. Rêz bi 14 kiteyan dikişin û qafîyeya asasî
"...e" ye.
"Sê qesîdeyên Mîna, şairê zana"
BEND: 1
Metle'ê wechê hebWa min sefeq jê hate der
Rewneqê da Kohê Qafalem munewer bû ji ber
Her kesî wê saetê vêra bi dil bikra nezer
Damuiêtin têk wucûda wîjipa taferqê ser
Lew me dayê îltifat paşî me jê kirbû hezer
Lew mejê tdrbû hezer tirsam bisojit ew bi hal
Ew tecelaya cemala sûretapurxet û xal
Yan ji ber narêfiraqa dîWerê be'del wîsal
Lew newêram ez bibînim dîlbera şox û sepal
Man ji bo min hesret û nalîn û efxan û keser
Sed tcesermin jê di dil nalîn ji ber tên bê hîsab
Lewji bernarê evînê cerg û mêlak bûn kebab
Qet nema bêtin ji sîna xebxebêyek qitre ab
Yan ji hewza gerdena zer bête seylabê hubab
Bête ser narê dilê min,da nesojîtin ceger
Min ceger da sotinê,çi b'kim ku min nayêji dest
Lew tcu serxwes im ji cama şerbetê roja "Elest"
Hate seyra qametê îlan jixemrê bûn di mest
Çûme seyra ebleqan,wan ejderan qelbê me gest
Dil reva bir dîWerê dîsaji min weqtê seher
Lew seher dil birji min bê hed, vi min ra bû evîn
Zahiri çeşm û xezeb bû,batinîhub û kenîn
Kes nebû alim bisirra me li serrûyê zemîn
Lew tcu min "Qalubela" mihbet vi wê ra bû evîn
Herji tsnîfê cemalê sed kîtab in min jiber
Min ji ber ilmê cemal e,lew dibêjim nukteyan
Min wucûd têk "'llmê Hal" epurji "Qewl" û "Sîxe'yan
Sefheya lê "sad" û "dal" e, merkezêd wan nuqteyan
Min difdr bê hed mutalejesl û babêdxemzeyan
Lew mudam her dil bi nal e,mehbetê dil kir bi ker
Mehbetê dil mubtela kir,mame bê dil ezxerib
Agirê isqê bîna kir.pêtiyan da dil 'ecîb
Eql û me'rifet reha kirjem'eya husna hebîb
DîWerê cewr û cefa kir,lew bi min xweş in reqîb
Heq bi hubê dil cela kir,lew me dil mesrûr e her
Lew me dil mesrûrê hal e,daîma jê têt xuroş
Nazika gerdenşemal e,hate metle' perdepos
Wê liser destipeyale,gote min "wer mey binos"
Ew meya mexmûreal e,min vexwar ez çûm ji hos
Lew dilîtê sed melal e,geh cehîm e, geh seqer
Ew dilê şubhetcehîm e, daîma cewsen kelîn
Xemzeyêtyara qedîm e, sedxedeng lê dan nihîn
Lewmidam ezpur girime,min qewîtêşin birin
'Eqrebêtser helqe'mîm" e,deq li xalêtfulfulîn
Xemrfyên enbersemîm e gerdena zerrehgudez
Gerdena zerrehguzar e,rêbuwara xemriyan
Şitriyû belk û guhar e,hemrefîqêt rêsîyan
Têk û vêk dahatnexwar e,silsilîn lêk alfyan
Sunbulan girtin tcenar e,sef vibestin efîyan
Ser milam her lê bihar e,kesk ûşînû sor û zer
Kesk û şînû sor û zer tên rêşîyû belk û guhar
Cebhetê sunbul viser tên,subhê çokanan dixwar
Ew digelxalan vesirtin,efîyan girtin kenar
Ce'deyên eswed di ber tên,têkji bala têne xwar
Daîma weqtê seher tên,yankiyan tîrjê biper
Yankiyan tîr jê dibarin,têne qelban rast û çep
Cumle serpeykan dibarin,pur bi êşan in 'eceb
Wan kemankeş asîkar in, Turk û Gurcîn û Ereb
Asiqan tcovan dîyar in,lew dinalin bê edeb
Ew elem nayên veşarin gerji 'eynan bêt eser
Pur eser kir wan 'uyûnan, lewzeîfûzertdrim
Ma bi şimşîrêfîraqê kustim û ker-kerkirim
Ez di çara hicr û hîrmana evînê werkirim
Bê dil û sem' û beser hêlam û çû, ebter tdrim
Mam di tora dawîyê werbûm nesim jê biçme der
Ez neşim xelqo! reha bim,lew qewî heyran im ez
Bendê sebrengîn diho(ni)m,kuştxyê 'eynan im ez
Mam dimedhêt wan sîfatan,bulbulê xweşcwan in ez
Serxweş û mest û xerab û bê ser û saman im ez
Dîlbera ebrûkeman dil daye ber tîra Qecer
Min nema dilya îlahîhertu min rizgar bitd
Min ji bada isq û sewqê serxwes û hişyar bikî
Min fîdaya xakîpaya Ehmedê muxtar bikx
Hem di nîva asîtana Mustefa şadar bikî
Da tcu MÎNA subhê Qitmîri bibîte xatcê der
BEND: 2
Kes nîye îro xeber kit xizm û xemxwarên di min
Da di hawarê mi bên yar û wefadarên di min
Min nevêt kespê bizanit xeyrisirdarên di min
Her kes ê îro bibînit çeşm û xubarên di min
Ew dizanit nukteyê wan qewl û goftarên di min
Mezhebê işqê qedîm e,kî disit te'wîl bike?
Her kesê lê bipêçî gerdenê sêrêpel bike
Lew beyana wê hedîsê cahilek mucmel bike
Dê bitdn pîrêxerabatê meger ew hel bike
Waiz û mufiînizanin beyt û es'arên di min
........................................
........................................
........................................
........................................
...................... ye warên di min
Hûn werin xelqo li dû min sehrezayê cadeyim
Salikê rahê heqîqetpeyrewê dilsadeyim
Meywxir û mest im meger meddahê eslîzadeyim
Ez tcu îro serxweş im xelqo ne mestê badeyim
Kes nizanit wê sirê îlla megeryarên di min
Ew ewê sirrê dizanit, ê ku yarê kustî bit
Yan bixwûna wan hebWan dest û bazû riştîbit
Yan xwe sîla ba cunûnî eql û dîn ramistî bit
Yan megeryekser bi badê dest Ii eqlê şûştî bit
Wer ne,her aqil nehin waqifbi esrarên di min
........................................
........................................
........................................
Zahida Kurdi'riyayîpakyekî ez can û dil
Da bibî havalê Kurdî koç û koçbarên di min
Çendzeman umrim bixefîet bêtîişqim ra buhar
Min bi nadanî teleb kir çû ji destmin rûzîgar
Şulcr û minnetpasî wê işqê di dil da ... qerar
Baxikim çêtdrji esrarên di işqê meywedar
Darê Tûbayê dibêm şaxek li wan darên di min
Baxikim çêkir li erkanên di işqêpur usûl
Daîma teyr tê dixwûnin her bi bang û kûlekûl
Her kesê cîranê min bîta ebed nabit melûl
Min bi ustadê liboyî bulbulî kerdem qebûl
Daîma gul her disojin bax û gulzarên di min
Ev benda ku bihurî her çiqas kuta bû, lê navê hozanî di dawîya wê de nehat. Ji vê yekê tê zanîn, ku wê hin malik jê kêm bin. Çimkî di dawiya benda pêşî û ya paşî de navê "Mîna" heye. îcar xwedivê ku di vê de jî hebûna!
BEND: 3
Ey çehreperi dil meji isqa te kebab e
Daîm jifiraqa te,me can her bi ezab e
Perwanemîsal in û ji huba te bi reqs in
Ezman tezen û qeW û ceger çeng û rebab e
Sewqa te li nik ehlê dilan behrê 'emîq e
Sed sukrê tcu dil min di wê deryayê hebab e
Seyê dikirin cumlexewasên di me'anî
Bo eslê gewher xwe sedefîbûye nîqab e
Mecmû'di wê deryayê serasîme digerhin
Heyran û perişqn dilîsermest û xerab e
Meqsûd tcu bibînin te bi çehvên te beserpûs
Husna te bikin seyr û nebit cismê hîcab e
Perda beşeri dê biçit ayînesîfet kin
Madem tu nekîlê nezerê şubhêxurab e
Wesfên di cemala te nişim qetxwe eda kim
Lew meseleyek husnê te wahid du kîtab e
Têk kewn û mekan ûrozû şeb alemê cism e
Êk ilmê Ehed sirrê "Elest"fehmê cewab e
Berqekji cewaba te eger bête zuhûrê
Dê hey bibin emwatîhemû bên vixîtab e
Cennet ji gulîstanê cemala te hebîbê
Gulxunçeyek e girtiji bihna te gulab e
Ma nînin wekû min te du sed tûleyê dergah ?
Mehrûm ji çi nîm e,ji me ra ev çi xudab e? (1)
Carek bi tcerem min vê huzûrê tu bixwûne
Da ser binehim ber qedemê şubhî kîlab e
Geh geh tu bi ne'lên dixwe çehvên me vimale
Çendan tcu segê tcoyê te me,lê td sewab e
Nusbet me divêt em vi te din gerçî biseg bin
Madem ji gedayê 'etebê bêne hîsab e
Hêvî ditdm min ji deri qet neçivîfî
...................................
Ya Reb bi heqê zat û sîfat û kutubên xwe
MÎNAyî li zikê Heremê kfye turab e
(1)- Nîm: Di Farisî de bi mana "nîv" e. Di Erebî de bi mana a) kinca nerm a bi pirç, b) xew, rewşa xewê.
Xudab: Di Erebî de bi gelek maneyan tê, hin ji wan ev in: Boyaxkirina bi hineyê, derketina şîhayiyê ji erdê, kutabûna şînayiyê ji erdê, yanî rûtbûna di payizê de.
|