11. Xwedê Teala ji ber raza ezmûnê(sırrı imtihan) afirandina

zerreyekê, afirandina hûcreyekê, afirandina kulilkekê, afirandina mêşekê, afirandina mirovekê, afirandina dînyayê, afirandina gestêrka û her wiha afirandina gerdûnê li gorî sebebekê afirandindîye di metedolojîya îslamê de navê vî "Sûnnetûllahe". wek mînak (bnr: beqara 164). di vê ayetê û di gelek ayetên din de, ser da jî ji gelek alimên îslamê jî mirov çêbûna gerdûnê, afirandina mirovan, xulikandina mexlukata fêr dibe ka xwedê teala gerdûnê li ser çi esasî afirandîyê ango matematîka wî çiye. jixwe di gelek ayetan de me hîşyar dike, û ji me dixwaze ku em afirandina gerdûnê çawaye li ser çi sebebê hatîye afirandin fahm bikin, bizanin, tefekkûr bikin, lêkolîn bikin, lêgerîn bikin û hemd û spasî bikin ji xwedê ra.



navê vî teorîyê jî teorîya geşedanêye(tekamûl teorîsî).



Em nikarin bi giştî bêjin teorîya werarê derewe lê gelek pirsgirêkên wî hene (wek sîmurg56 gotî) pirsgirêka herî herî mezin ewe ku afirandinê nadete xwedê dide zerreyên bê şuur. ya rast darwîn(darwîn papaz bû bawerîya wî bo xwedê hebû) ne lê şîrovekarên wî hebûna xwedê û sûnnetullahê înkar dikin.



Yanî di kaînatê de her tişt di bin 'emrê xwedê de çê dibe heya zerreyek jî bê serûber nîne, serkêş nîne, bêxwûdan nîne. û helbet însan jî yanî helîfeya xwedê ya li ser rûyê erdê qet bêxwûdan nîne û ji ber ezmûnê(imtîhan) hatîye afirandin. Û li ser me jî ferze ku em sûnnetullahê bizanin.