1. retrocausality, hîpoteza antî-sepîtî ye ku dibêje ku bandor li pêşiya sedemên ku ew afirandine ye. Bi gotineke din, sedem encaman naafirînin, encam sedeman diafirînin. Ev fikir destnîşan dike ku bi berevajîkirina herikîna yekalî ya demê, paşeroj dikare paşerojê bandor bike an biguhezîne. retrocausality hem ji hêla felsefî û hem jî ji hêla fîzîkî ve mijarek nakokî ye.

ji aliyê felsefî ve retrocausality
Ew beşek ji hewildanên retrocausality ye ji bo têgihîştina sedemîtiyê di felsefeyê de. Sedem, têkiliya bûyerek ku dibe sedema bûyerek din an bandor dike ye. Bi gelemperî tê texmîn kirin ku dibe sedema bandorên pêşîn û dem ji paşerojê ber bi pêşerojê ve diherike. Li gorî vê têgihiştinê, rabirdû sabît û neguherbar e, dema pêşeroj ne diyar e û ji îhtîmalan re vekirî ye.

Lê retrocausality vê têgihê berovajî dike, îddia dike ku sedem li dû bandoran tên û dem ji pêşerojê ber bi paşerojê ve diherike. Li gorî vê têgihiştinê, rabirdû ne diyar û guhêrbar e, paşeroj jî sabit û ji îmkanan re girtî ye.

Ramana retrocausality ji nehevahengiya têgihîştina klasîk a sedemîtiyê bi fizîkî ya nûjen re, ku li ser çar sedemên Arîstoteles bingeh digire, derdikeve. Bi taybetî, mekanîka kuantûmê û teoriya nisbîbûnê nîşan dide ku dem û sedem ne mutleq in, lê bi çavdêr û çarçoweya referansê ve girêdayî ne.

Alîgirên retrocausalityê amaje dikin ku ev raman dikare hin paradoksan çareser bike, an bi kêmanî rave bike. Mînak, paradoksa bapîr vê pirsê radixe ber çavan ku gelo mirovek dikaribû ku berê xwe bide paş û bapîrê xwe bikuşta. Alîgirên paşverûbûnê dibêjin ku di vê rewşê de, kuştina dapîr û dapîr û dapîr û dapîr û bapîrê xwe dê bibe sedem ku ew bi rengekî din bibe, ne ku pêşî li zayîna xwe bigire. Yanî kesek ji ber ku bapîrê xwe kuştiye hatiye dinyayê.

Dijberên retrocausalityê amaje dikin ku ev raman ne mentiqî û nelihev e, sedemîtiyê xera dike û ne li ser delîlên zanistî ye. Mînakî, argumana sextekariya Black argûman dike ku paşverûbûn ne mumkun e, ji ber ku kesê ku encaman dişopîne dê hewl bide ku pêşî li sedemên bandorker ên pêşerojê bigire berî ku ew biqewimin.

ji aliyê fîzîkî ve retrocausality
Retrocousality di fîzîkê de pirsa ku gelo qanûnên heyî yên fizîkê destûr an jî pêwîstî bi paşverûbûnê vedike. Hin fîzîknas difikirin ku teoriyên fizîkî yên bingehîn ên wekî mekanîka quantum û teoriya nisbîbûnê vedigerin sedema paşverûtiyê.

Mînakî, antîmadde ji perçeyên heman girseyê lê berevajiyê maddeyê pêk tê. Dema ku antî-madde û madde tên cem hev, hevdu tune dikin û dibin enerjî. Di vê pêvajoyê de, pirçikên antîmaddeyê dikarin wekî guhertoyên demdirêj ên pariyên madeyê werin şîrove kirin. Ji ber vê yekê antî-madde ji pêşerojê tê ku maddeyê hilweşîne.

Nimûneyeke din jî takîon in, pariyên hîpotetîk ên ku dikarin ji leza ronahiyê zûtir bimeşin. Tachyon bi teoriya nisbîbûnê re nakokî, lê ew dibin sedem ku dem bi paş ve biçe. Bi gotineke din, tachyons berî ku hebin bandoran diafirînin.

Mînakek din ceribandinên hilbijartinê yên dereng di mekanîka quantum de ye. Di van ceribandinan de, tevgera fotonê bi pîvana wê ya paşerojê ve girêdayî ye, ne bi rewşa wê ya berê. Bi gotineke din, foton pêl be yan jî perçek, piştî lênihêrînê tê diyarkirin.


Ew mijarek pir dijwar bû. Ger xeletiyên min hebin min biborin