2. Têkilîya ey bi Seîdê Kurdî



bedîuzzeman seîdê nursî (Kurdî) wexto ke ameyo Îstanbûl, Kurdîzade Ehmed Ramîz ey roşnvîrê kurdan dir dayo şinasnayîş. Wexto ke hedîseya 31 Adare 1909î virazîyaye, Seîdê Kurdî zî seba tayê nuşteyan û fealîyetanê xo Dîwanê Herbê Orfî de muhakeme bîyo. Seîdê Kurdî na mehkema de mudafaayêk kerda û peynîya na mudafaayî beraet kerdo. Na mudafaa serra 1911 de bi nameyê İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi yahut divan-ı harbi Örfi ve said-i kürdi hetê Ehmed Ramîzî ra çap bîya. Ehmed Ramîzî seba nê kitabî yew zî destpêk/vernuşte nuşto û uca de Seîdê Kurdî dayo şinasnayene.

1. Kurdîzade Ehmed Ramîz Nuştox û weşangerêko kird o.



1878 de licê de maya xo ra bi. Endam û ronayoxanê Kurd Azmî Qavî Cemîyetî (kürt azmi kavi cemiyeti)ra yew bi. Na komele destpêkê serranê 1900an de Îstanbul de ronîyaybî û mîyanê kurdan de komela sîvîle ya yewine hesebîyena.



1904 de wexto ke misir de unîversîteya el-ezherî de wendêne herektê Jon Tirkan (jön türkler) de zî têkilî ronaye û eleyhê Sultan Ebdulhemîdî de tayê numayîşan mîyan de ca girewt. 1905 de seba daşinasnayîşê Kurdistanî yew broşur weşana. 1906 de Misir de seba ke kitabanê kurdkî biweşano bi nameyê Sada el-Ekrad yew çapxane rona. Mewlidê Melayê Bateyî çap kerd û tede yew vernuşte nuşt. Nê vernuşteyî de vengda kurdan ke kamî dest de kitabê kurdkî estê, seba çapkerdişî wa ci rê bierşawê.



Wexto ke meşrûtîyet îlan bi, agêra Îstanbul. Îdareya Kurd Teavun û Terakkî Cemîyetî de ca girewt. No cemîyet, 19 Eylül 1908 de Îstanbul de ronîyabi. 1910 de mîyanê ronayoxanê Kurd Neşr-î Maarîf Cemîyetî de ca girewt. No cemîyet seba perwerde û weşangerîya kurdkî ronîyabi. Hetê nê cemîyetî ra Dîvanyolu de Mektebê Kurdan (Kürd Mektebi) abi û Ehmed Ramîzî zî sey mudurî uca de wezîfe kerd. Heto bîn ra, nê deman de, Îstanbul de bi nameyê Amedî yew çapxane ronabi û uca de weşangerîye kerdêne.



1911 de seba ke çapxaneyê Amedî de kitabê Huseyîn Kamîyê Daxistanî, Divançe-i Dehriyî weşanayo, derheqê ey de tehqîqat virazîya û surgunê Kastamonuyî bi. 1912 de bedelîyayîşê hukumatî ra dima af vejîya û reyna agêra Îstanbul. Agêrayîşê Îstanbulî ra dima, Seyîd Evdilqadirî de pîya şuxulîya. Mehemed Mihrî (Hîlav) reyde rojnameyê Kurdistanî vet. Nê deman de nêzdîyê 60 kitabî weşanayî û zafê nê kitaban rê destpêkî nuştî. Ridê weşangerîye ra çend reyan derheqê ey de tehqîqat abîyo û nefî bîyo.



1925 de serewedartişê Şêx seîdî ra dima gelek roşnvîrê kurdan hetê hukumatê tirkan ra tepişîyenê yan zî îdam benê. No rid ra Ehmed Ramîz zî vejîya teberê Tirkîya, verî şi Misir, uca ra zî vîyart Sûrîye. Derheqê weşîya eya Sûrîye de zaf malûmat çin o. Destpêkê serranê 1940an de sûrîye de şîyo rehmet. Şam de qebrîstanê kurdan de defn bîyo.



Kitabê ey



Panc kitabê ey estê. Çar heb bi kurmancî, yew zî bi tirkî yo:



Xetaya Selef û Xelef

Îhtara Dîcle û Ferat weya Gazîya Hawara Mabeynê Nehran

Paşvemana Kurdan û Kurdistan

Hîmayekirina Maarif weya Hîmayenekirina Maarif

Emîr Bedîrxan (1907 de, bi mexlesê Lutfî nuşto, bi tirkî yo)