1. Gişê çiyayan

2. bagok

3. çiyayê sîpanê

4. qerejdax,qerecdax,qaracadax

5. cûdî û gabar

6. Zagros..

7. Çîyayê mazî

8. Çiyaye bézar..

9. gabar, cudî, sîser, zagros

10. (bnr: agirî) an (bnr: gilîdax) an (bnr: ararat)

11. (bnr: çiyayê kurmênc)

12. Çîyayê Andokê (navbera Pasûr û Mûşê)

13. (bnr: reman)

(bnr: mereto)

(bnr: çiyayê mava)

14. çiyayÊ herekol

ev çiya li aliyê berwarîyê dimîne. li hemberî vî çiyayî herêmoka garisa heye û ev herÊmok deşt e, tê de gundên wek kevzin, tal, êrkend, hût, xerxûr hene. di pirtûka were dotmam a mîr celadet alî bedirxan de helbestek bi navê bêriya botan heye. di nîşeyên vê helbestê de behsa herekolê jî tê kirin. tê gotin ku têkiliyek di navbera lehengê yewnana kevin "herkul" û navê herekolê de heye.

15. çiyayÊ gabar li enÎşk a şirnexÊ ye çiyayÊ cÛdÎ jÎ li pÊşiya şirnexÊ ye herdu jÎ wek du birayen hÊv silav dikin

16. çiyayê simbil; ev çiya li nava bajêrê colemêrgê ye, strana vî çiyayî jî heye hozan kazo distrê 'çiyayê simbil hekarî keç û xurt lê digerî...'

cîlo; çiyayên colemêrgê yên hertim bi berf û bahoz û cemed...

reşko; tê gotin ku piştî çiyayê araratê bilintirîn çiyayê kurdistanê ye, ev çiya jî li colemêrgê ye.

17. gelek çiyayên kurdistanê yên bi nav û deng hene ku bi hezar salan ji bo parastina gelî bûye cihên stargêh.. ez zêdetir ji yên dikevin di bin sînora bêtlîsê hez dikim. çiyayên ku dikevin di navbera wan û bêtlîsê gelek xweş in tev bi dar û giyan in dema ku di payîzê de di ber re diçî, dikarî heft reng di pelên daran de bijmêrî, yên bilintir û bi heybettir hene ku mariv bi sêrkirinê têr nabe.

di van rojan min gelek bêriya çiyayên kurdistanê kiriye, hama min dil heye ku dev ji kantona stenbolê ya xwediyê behr û plaj û tengavê berdim û xwe berra çol û çiyayên kurdistanê yên bi dar û giyan û bi rût û tazî bidim

18. ''bin konê mûyî de zivistan

egal xwar kiriye qerejdaxê.

binpî jî be sipehî ye

li çiyayên welatê min çi tê

egîdî

û spî spî bûkanî…''



şairê çiyayî, arjen arî

19. xêynî çîyayên navdar yê kurdistanê (agirî,cudî,gabar,sîpan..hwd) her gund,bajarok,û bajar xwedan çîyayên bi navê wan kurdî ne.her çikas nifşen nû bi navê wan ê tirkî bikarbînin jî navê wan ê kurdî hej jî nav mezinan de têt bikaranîn û gere neyê ji bîrkirin.
navên çîya û girên ku ez dizanim;
goma solo..
qisqeçan..
berroj...
kanîspî..
kontor..
keleşekir..
xwunya..
porsix..